Een kunstwerk of foto in een ander medium namaken, levert mogelijk auteursrechtinbreuk op
Van Giel vs Tuymans
Een aantal jaar geleden was er een in België geruchtmakende rechtszaak tussen de fotografe Katrijn van Giel en de schilder Luc Tuymans. Tuymans had een foto van Van Giel nageschilderd met daarop het bezwete voorhoofd van politicus Jean-Marie Dedecker. Dat had hij weliswaar in zijn eigen kenmerkende stijl gedaan, maar de oorspronkelijke foto was duidelijk herkenbaar. “Mag niet, want inbreuk op auteursrecht”, oordeelde de rechter samengevat.
De kunstwereld stond op stelten, met medestanders aan beide kanten. De medestanders van Tuymans zagen de uitspraak vooral als een aanval op de vrijheid om kunst te maken. De medestanders van Van Giel vonden dat het zomaar kopiëren van een werk, al is het dan in een ander medium, wel degelijk inbreuk op auteursrecht is.
Auteursrecht
Want dat is waar de discussie op juridisch vlak over ging: maak je auteursrechtinbreuk als je een foto naschildert en dat schilderij vervolgens gaat exposeren (verveelvoudigen en openbaarmaking, in juridisch jargon)? Je kunt natuurlijk ook andere media in de plaats van fotografie en schilderkunst zetten. Hoewel de rechter in België vrij duidelijk was in het antwoord op deze vraag, zit de kunstwereld toch anders in elkaar.
Appropriation art
Voor veel kunstenaars is het gebruik van een herkenbaar ouder werk juist kenmerkend voor hun eigen kunst. Het heeft zelfs een naam: appropriation art. Jeff Koons, Sherrie Levine, Yasumasa Morimura en vele anderen doen het, soms trouwens ook met juridische gevolgen. Ze krijgen echter pas – potentiële – problemen als een auteursrechthebbende van het originele werk hen op het gebruik aanspreekt. Dan moet de rechthebbende in principe ook goed onderbouwen waarom dat werk niet gekopieerd mag worden.
Zhang vs Dieschburg
Dat gebeurde onlangs wederom succesvol in een rechtszaak in Luxemburg. De Aziatisch-Amerikaanse fotografe Jingna Zhang beschuldigde de Luxemburgse schilder Jeff Dieschburg van het een-op-een kopiëren van een door haar gemaakte foto in zijn olieverfschilderij “Turandot”. De oorspronkelijke portretfoto was in 2017 door Zhang gemaakt voor Harper Bazaar Vietnam. Dieschburg had in 2022 een geldprijs gewonnen met het schilderij tijdens de Biennale in Strassen.
Eerste instantie: Dieschburg wint
In 2022 werd Dieschburg nog in het gelijk gesteld en werden de vorderingen van Zhang afgewezen. Haar foto zou de drempel van het auteursrecht niet halen, omdat de pose van het model op de foto niet uniek zou zijn. Dieschburg argumenteerde daarbij ook dat hij het werk in het kader van zijn studie had gemaakt en gebruikte het veelgehoorde argument dat het namaken van een werk in een kunstzinnige context moet kunnen.
Nu is het zo dat lichaamshoudingen op zich niet auteursrechtelijk te beschermen zijn. Maar een fotoportret is natuurlijk meer dan alleen een lichaamshouding. Zhang merkte naar aanleiding van het vonnis op dat op deze manier portretfoto’s niet auteursrechtelijk te beschermen zijn en dat haar fotografie op deze manier door andere partijen zonder haar toestemming kan worden geëxploiteerd. Zij besloot in hoger beroep te gaan tegen de uitspraak.
Hoger beroep: Zhang wint
Hierbij behaalde ze succes. Zo werd er geoordeeld dat de foto van Zhang wel de drempel van het auteursrecht haalt en het niet uitmaakt dat het schilderij van Dieschburg in een ander medium werd nagemaakt. Ook is het irrelevant dat de foto online stond en iedereen er dus bij kan (een ander veelgehoord maar foutief argument). De foto van Zhang is dus wel degelijk auteursrechtelijk beschermd en mag niet zomaar gekopieerd worden, ook niet in een ander kunstwerk.
Bij twijfel: vraag het aan een specialist
In dit soort zaken moet een rechter altijd een afweging maken tussen intellectueel eigendom (waar auteursrecht onder valt) en de vrijheid van de kunstenaar. Ben je erachter gekomen dat iemand anders jouw werk kopieert in zijn of haar werk? Gebruik je andermans werken (of logo’s en dergelijke) in jouw kunst en twijfel je of dit wel kan? Het is dan altijd raadzaam om met een jurist te overleggen om te weten wat je rechten zijn. Neem daarvoor gerust contact op met een van onze experts!
