Frida Kahlo en Popeye: weer nieuwe werken in het publiek domein!
Aan het begin van elk jaar wordt er een lijst gepubliceerd met werken die niet langer auteursrechtelijk beschermd zijn. Deze werken zijn dan namelijk in het publiek domein terechtgekomen. Dit betekent dat deze werken vanaf dat moment in principe vrij te gebruiken zijn. Ieder jaar gaat het om vele bekende werken, maar ook iconen zoals Mickey Mouse en Winnie de Poeh. Ook in 2025 treden opnieuw werken van beroemde namen toe tot het publiek domein. Wat betekent dit concreet voor mensen en organisaties die met auteursrechtelijk beschermd materiaal werken?
Hoe lang geldt auteursrecht?
Allereerst wat informatie over de duur van het auteursrecht. Voor de meeste creatieve werken geldt een auteursrechtelijke bescherming van zeventig jaar na de dood van de maker, beginnend op 1 januari na het sterfjaar. Dit is vastgelegd in artikel 37 van de Auteurswet (Aw). Als de maker onbekend is, wordt het moment dat het werk voor het eerst (rechtmatig) openbaar is gemaakt als uitgangspunt genomen (artikel 38 Aw). Let op dat de termijn anders is afhankelijk van waar je in de wereld zit! Hoewel de EU een termijn van zeventig jaar hanteert, kunnen deze termijnen daarbuiten per land variëren. Dit is belangrijk om te weten als je internationaal werkt.
Publiek domein: elk jaar nieuwe werken
Ieder jaar vervalt dus het auteursrecht van werken waarvan de maker meer dan zeventig jaar geleden is overleden. In 2025 gaat dit bijvoorbeeld over werken van:
- Henri Matisse, Frida Kahlo, Piet Klaarhamer: hun kunstwerken vallen in 2025 in het publiek domein
- Alan Turing: ook vzijn onderzoekswerk valt nu in het publiek domein.
- Popeye: dit populaire figuurtje mag voortaan wat betreft het auteursrecht vrij gebruikt worden – ten minste, alléén de eerste versie! Latere versies blijven nog beschermd door het auteursrecht. Ook is Popeye nog beschermd door het merkenrecht (zie verderop). Het is dus nog uitkijken geblazen met de spinazie etende matroos.
In de EU zijn al deze werken nu in principe vrij te gebruiken zonder toestemming van de oorspronkelijke rechthebbenden.
Wat betekent het publiek domein in de praktijk?
Zodra een werk in het publiek domein valt, is toestemming van de oorspronkelijke rechthebbenden niet langer vereist. Dit opent mogelijkheden voor commercieel hergebruik: denk aan het maken van merchandise of het verwerken van werken in nieuwe producten. Maar ook simpelweg creatief bezig zijn met kunst en design wordt makkelijker als er werken uit het publiek domein gebruikt kunnen worden. Dit is een belangrijke balans tussen het beschermen van de rechten van de maker en het stimuleren van innovatie en creativiteit door anderen.
Beperkingen op gebruik: merkenrecht
Als onderneming kun je profiteren van werken die in het publiek domein vallen. Er zitten wel een paar addertjes onder het gras, want een werk kan beschermd zijn door andere rechten zoals merken- en/of modellenrecht. Een bekend voorbeeld is Mickey Mouse, die nog steeds beschermd wordt door merkenrecht, ondanks het vervallen van het auteursrecht op vroege versies. En zoals hierboven al gezegd, wordt ook Popeye, wiens eerste versie qua auteursrecht in het publiek domein is gekomen, beschermd door merkenrecht. Dat betekent dat je nog steeds niet alles met de matroos kunt doen wat je wilt, zeker niet als consumenten hierdoor denken dat er een connectie is tussen jouw werk en merkhouder Hearst Holdings.
Conclusie
Voor ondernemingen biedt het vervallen van auteursrecht kansen om rechtmatig gebruik te maken van bekende werken. Het is echter belangrijk om goed op de hoogte te zijn van de beperkingen, zoals bescherming via andere rechten, om juridische risico’s te vermijden. Neem contact op met een gespecialiseerd adviseur om zeker te zijn van een correcte en strategische toepassing van deze werken. Onze specialisten geven je graag advies!
