Generatieve AI en de opt out-regeling: een voorbeeld uit de rechtspraak
Op 27 september 2024 had de rechtbank in Hamburg een Europese primeur over het gebruik van afbeeldingen in generatieve AI en de mogelijke schending van auteursrecht. De zaak betrof een Duitse fotograaf die stelde dat zijn foto zonder toestemming was gebruikt door een organisatie die data beschikbaar stelt om AI te trainen. De fotograaf vond dat er sprake was van auteursrechtinbreuk.
Gebruik van data
De betreffende foto stond op een website waarbij in tekst een voorbehoud was gemaakt dat de website – waaronder de foto – niet gescraped of op andere manieren door generatieve AI gebruikt mocht worden. Veel organisaties van generatieve AI-programma’s gebruiken namelijk afbeeldingen en teksten (data) van het internet om hun programma’s te trainen, maar doen dit zonder toestemming te vragen.
DSM-richtlijn
Je kan als rechthebbende gebruik maken van een voorbehoud of ‘opt out’ door “op passende wijze” aan te geven dat je niet wilt dat je werk wordt gebruikt voor het trainen van AI. Dit is vastgelegd in de Europese DSM-richtlijn inzake auteursrecht en naburige rechten in de digitale eengemaakte markt. In die richtlijn wordt echter niet duidelijk gemaakt wat er onder “passende wijze” wordt verstaan. De wet noemt ‘machinaal leesbaar’ als voorbeeld, maar verdere invulling van deze regel zal in de (rechts)praktijk moeten plaatsvinden. Het Hamburgse vonnis doet een eerste poging.
Voorbeeld opt out
Op de website van het fotoagentschap waar de betreffende foto rechtmatig was geplaatst, stond de volgende tekst op een subpagina:
“BEPERKINGEN
U MAG NIET:
(...)
- geautomatiseerde programma's, applets, bots en dergelijke gebruiken om toegang te krijgen tot de website ...com of enige inhoud daarop voor enig doel, waaronder, uitsluitend bij wijze van voorbeeld, het downloaden van inhoud, indexeren, schrapen of cachen van enige inhoud op de website.”
Duidelijk
Is dit voorbehoud duidelijk genoeg? Volgens de Duitse rechter wel. De DSM-richtlijn vereist een uitdrukkelijke verklaring voor het gebruiksvoorbehoud. Het voorbehoud moet expliciet zijn en daarnaast zo nauwkeurig (concreet en individueel) zijn, dat het betrekking heeft op specifieke inhoud en specifiek gebruik. Het hierboven getoonde voorbehoud op de website van het fotoagentschap voldoet hier volgens de rechter aan.
Machineleesbaar
Dan is het nog de vraag of het voorbehoud machineleesbaar is. In dit geval heeft de rechter de neiging om een voorbehoud dat ‘in natuurlijke taal’ is geschreven als door een machine leesbaar te beschouwen. Hierbij moet in het achterhoofd worden gehouden dat het antwoord waarschijnlijk altijd afhankelijk zal zijn van de stand van de techniek op het tijdstip van het gebruik van het werk.
Strategie
Daarom is het belang dat aanbieders van AI-modellen altijd een strategie hebben, zodat ze een voorbehoud in de zin van de DSM-richtlijn met de modernste technologieën kunnen herkennen. Uit informatie van de gedaagde in deze zaak bleek dat zij de techniek in huis hadden of konden hebben om ‘in natuurlijke taal’ gecreëerde teksten te lezen.
Intermezzo: hoe liep de zaak af?
Uiteindelijk werd de vordering van de fotograaf toch afgewezen. De gedaagde kon zich namelijk beroepen op ‘tekst- en datamining van een rechtmatig gepubliceerde afbeelding ten behoeve van niet-commerciële wetenschappelijke werkzaamheden’. Dit is een uitzondering op het voorbehoud. De teksten en afbeeldingen mogen dan wel rechtmatig gebruikt worden, ook zonder toestemming.
Conclusie
Uit bovenstaande blijkt maar weer hoe belangrijk het is om de (nieuwe) regels te kennen én op de hoogte te zijn van de rechtspraak. Als ondernemer is het daarom handig om een expert in te schakelen die voor u controleert of u voldoet aan de nieuwe regelgeving rondom AI en indien nodig u verder op weg helpt.
