Merk in kunstwerk mag, kunstwerk in product niet
Kunstenaars genieten een grote artistieke vrijheid. Soms kan het zo zijn dat zij een bekend merk willen gebruiken om een boodschap over te brengen of een bepaald beeld te schetsen. In hoeverre is dat geoorloofd? Mag men zomaar een merk afbeelden op bijvoorbeeld een schilderij? Daarbij komt ook de vraag: mag men een kunstwerk ook gebruiken voor het maken van een product? Ook al is dit het kunstwerk van iemand anders? In deze blog zal ik deze vragen beantwoorden.
Merk in kunstwerk
In een uitspraak op 14 oktober 2019 van het Benelux Gerechtshof speelde een dergelijke kwestie. Belgisch kunstenaar Cédric Peers gebruikte het logo van Dom Pérignon in een aantal van zijn kunstwerken. Bovendien noemde hij het merk in de omschrijving: The Damn Pérignon Collection. Merkhouder Moët Hennesy maakte bezwaar tegen dit gebruik van haar merk Dom Pérignon en stelde dat hier sprake was van inbreuk op haar merkenrecht.
Het Benelux Gerechtshof was van mening dat de artistieke vrijheid, als aspect van het recht op vrije meningsuiting van de kunstenaar, een geldige reden oplevert voor het gebruik van het merk. Hierbij werd wel de kanttekening gemaakt dat de uiting er niet op gericht mag zijn om het merk of de merkhouder schade toe te brengen. Een geldige reden impliceert een evenwicht tussen de belangen van beide partijen.
Kortom: men mag gebruik maken van een merk, mits dit gebruik geen schade toebrengt aan het merk of de merkhouder.
Echter, nu is de vraag in hoeverre men gebruik mag maken van andermans kunstwerk. Het gebruik van een ander merk en logo in het kader van artistieke vrijheid gaat, volgens bovengenoemde uitspraak, redelijk ver. Hoe zit dat met het gebruik van een kunstwerk voor een bepaald product?
Kunstwerk in product
Het volgende was aan de hand. Deense oprichters van een luxe horlogemerk hadden het voornemen om een schilderij te vernielen, zodat zij dit konden verwerken in een nieuwe collectie horloges. Voor dit plan hadden zij expliciet gekozen voor dit kunstwerk, omdat deze door experts internationaal werd erkend. Zij wilden een reactie uitlokken bij het publiek.
Echter, kunstenaar Tal Rosenzweig vond dit respectloos en stapte naar de rechter om te voorkomen dat zijn kunstwerk vernield zouden worden voor een louter commercieel en provocerend doel. Zijn advocaat stelde dat er hier sprake is van inbreuk op zijn auteursrecht. Op basis van het auteursrecht mag iemand een kunstwerken kopen, doorverkopen en zelfs vernietigen. Rosenzweig hoeft echter niet te accepteren dat iemand zijn kunstwerk verandert en vervolgens weer op de markt brengt.
De oprichters van het Deense horlogemerk brachten daar tegenin dat ze het kunstwerk zodanig zouden vernietigen, dat men het originele kunstwerk toch niet meer zou kunnen herkennen. De rechtbank in Denemarken ging echter niet mee in dit verweer heeft beslist dat het vernielen van het kunstwerk verboden is.
Conclusie
Het gebruik van een merk in kunstwerken is mogelijk. De grens die hieraan is verbonden is dat het gebruik ervan geen schade mag toebrengen aan het merk of de merkhouder. Daar tegenover staat dat een kunstwerk niet gebruikt mag worden in een producten die op de markt gebracht worden. Vernieling van een kunstwerk dan ten doel heeft gebruikt te worden in andere producten, is verboden.
In de praktijk kan het voorkomen dat u graag een merk wilt gebruiken voor uw eigen creaties, of dat u vermoedt dat uw merk wordt gebruikt door iemand anders. Heeft u hier vragen over? Neem dan vrijblijvend contact op.
