Kunnen concurrenten juridische stappen ondernemen tegen AVG-overtredingen?

Op 4 oktober 2024 heeft het Europees Hof van Justitie (HvJ) een baanbrekende uitspraak gedaan in zaak C-21/23, bekend als Lindenapotheke. De uitspraak werpt nieuw licht op twee belangrijke vraagstukken onder de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Enerzijds bevestigt het Hof dat organisaties onder bepaalde voorwaarden juridische stappen kunnen ondernemen tegen concurrenten bij schendingen van de AVG. Anderzijds wordt verduidelijkt welke gegevens als “gezondheidsgegevens” worden beschouwd onder artikel 9 AVG, zelfs bij online verkoop van niet-voorschriftplichtige medicijnen. Wat betekent dit voor organisaties en organisaties en hoe vertaalt dit zich naar de praktijk? In deze blog leggen we het uit.

 
Achtergrondinformatie

De zaak ontstond uit een geschil tussen twee Duitse apothekers, waarvan één apotheekplichtige maar niet-receptplichtige geneesmiddelen verkocht via een online platform. De concurrerende apotheker stelde dat deze praktijk in strijd was met de AVG omdat gezondheidsgegevens van klanten werden verwerkt zonder expliciete toestemming. De belangrijkste juridische vragen waren:

1. Kunnen organisaties juridische stappen ondernemen tegen concurrenten vanwege AVG-overtredingen?
2. Valt informatie zoals naam, adres en bestelde medicijnen onder “gezondheidsgegevens” in de zin van artikel 9 AVG?

Het HvJ heeft in deze zaak niet alleen verduidelijkt wat onder gezondheidsgegevens valt, maar ook de rechten van concurrenten onder nationale wetten erkend, mits voldaan wordt aan aanvullende voorwaarden.

 
Het recht van concurrenten om juridische stappen te ondernemen

Het Hof oordeelde dat concurrenten in specifieke gevallen juridische stappen kunnen ondernemen tegen AVG-overtredingen, ook al zijn ze zelf geen direct getroffen partij (zoals een betrokkene of verwerkingsverantwoordelijke). Dit is echter alleen mogelijk als aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan:

• Nationale regelgeving moet deze mogelijkheid toestaan: Het AVG-kader staat lidstaten toe nationale wetten te hebben die concurrenten de bevoegdheid geven om actie te ondernemen op basis van oneerlijke concurrentie. In Duitsland, waar deze zaak plaatsvond, is dit geregeld in de Wet tegen Oneerlijke Concurrentie (UWG). Nederland heeft vergelijkbare nationale regelgeving.
• De overtreding moet een oneerlijke handelspraktijk vormen: De schending van de AVG moet ook neerkomen op een schending van regels die bedoeld zijn om de eerlijke concurrentie te beschermen. Dit betekent dat de overtreding een concurrentieel voordeel moet opleveren ten koste van andere organisaties.
• Er moet sprake zijn van schade: De concurrent moet kunnen aantonen dat de overtreding daadwerkelijk een impact heeft gehad op de concurrentiepositie, bijvoorbeeld door een ongelijk speelveld te creëren.

 
Definitie en verwerking van gezondheidsgegevens

Een andere sleuteloverweging in deze zaak was de vraag of gegevens zoals naam, adres en bestelde medicijnen als "gezondheidsgegevens" onder artikel 9 AVG vallen. Het Hof maakte een aantal belangrijke interpretaties:

• Brede definitie van gezondheidsgegevens: Gegevens worden als gezondheidsgegevens beschouwd als er, door associatie of afleiding, conclusies kunnen worden getrokken over de gezondheidstoestand van een persoon. Het bestellen van medicijnen kan er bijvoorbeeld wijzen op specifieke aandoeningen of behoeften van een klant.
• Geen verschil tussen receptplichtige en niet-receptplichtige medicijnen: Ook bij niet-receptplichtige geneesmiddelen kunnen de bestelinformatie en gerelateerde gegevens gezondheidsgegevens van de klant onthullen. Dit betekent dat expliciete toestemming nodig is, ongeacht het type medicijn.
• Bescherming strekt zich uit tot indirecte gezondheidsinformatie: Het Hof oordeelde dat het risico dat de betreffende persoonsgegevens indirect inzicht geven in de gezondheidstoestand voldoende is om deze gegevens als gezondheidsgegevens te kwalificeren. Dit voorkomt dat gevoelige informatie onbeschermd blijft door een te strikte interpretatie van de term ‘gezondheidsgegevens’.

 
Wat betekent dit voor de praktijk?

Deze uitspraak heeft grote gevolgen voor de praktijk:

• Compliance voor online verkopers: Organisaties die geneesmiddelen (zelfs niet-receptplichtige) online verkopen, moeten expliciete toestemming vragen voor de verwerking van klantgegevens. Dit geldt ook als de producten worden verkocht via platforms van derden zoals Amazon.
• Toegenomen risico op rechtszaken: Organisaties lopen nu ook risico op civiele procedures door concurrenten, naast de risico’s op sancties van toezichthouders,. Dit maakt strikte naleving van de AVG cruciaal.
• Herziening van processen: Organisaties imoeten hun dataverwerkingsprocessen evalueren en zo nodig aanpassen om te voldoen aan de AVG, vooral wanneer het gaat om de verwerking van gezondheidsgegevens.
• Bredere implicaties voor concurrentie: De uitspraak benadrukt de nauwe verbinding tussen gegevensbescherming en eerlijke concurrentie, waardoor concurrenten nu een nieuwe tool hebben om marktnormen te handhaven.

 
Conclusie

De uitspraak van het HvJ in de Lindenapotheke-zaak versterkt de positie van concurrenten bij het afdwingen van eerlijke concurrentie en gegevensbeschermingsregels. Dit is niet alleen een signaal voor organisaties in de gezondheidssector, maar voor elke onderneming die gevoelige gegevens verwerkt. Het biedt extra bescherming voor betrokkenen, terwijl het organisaties verplicht om transparant en compliant te zijn in hun dataverwerkingspraktijken. Bent u actief in de gezondheidssector of verwerkt u gevoelige gegevens? Neem contact op met onze experts voor een grondige AVG-compliance check. Vermijd juridische risico’s en versterk uw concurrentiepositie door juist een solide privacybeleid te hanteren, in plaats van persoonsgegevens onrechtmatig te verwerken.