Auteursrechten & Artificial Intelligence
Artificial Intelligence verandert de wereld om ons heen. Zo ook de juridische wereld. In deze blog ga ik het hebben over het spanningsveld tussen AI en auteursrechten. Mensen kunnen auteursrechten krijgen op teksten, schilderijen, mode ontwerpen, muziek etc. Maar wat als dit allemaal wordt gemaakt door AI? En de volgende vraag: wat als een AI-model gebruik maakt van auteursrechtelijk werk? Mag dat zomaar?
Het auteursrecht is het recht van de maker en beschermd originele creaties. Dit recht ontstaat vanzelf: makkelijk, want men hoeft er dus niets voor te doen. Om voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking te kunnen komen, moet een werk een eigen, oorspronkelijk karakter hebben en de persoonlijke stempel van de maker dragen. Het moet dus voldoende creatief zijn.
Auteursrecht?
De volgende vraag is dan: kan AI aan deze vereisten voldoen? Kan AI creatieve keuzes maken? Laat ik het schrijven van teksten als voorbeeld nemen. Een AI-model kan teksten schrijven doordat het hiervoor getraind is: door het heel veel teksten te laten lezen en het te leren een stuk te schrijven, kan de AI uiteindelijk zelf een tekst in elkaar zetten.
In de Auteurswet is bepaald dat het auteursrecht toekomt aan de ‘maker’ van het werk. Nergens staat dat het moet gaan om een mens van vlees en bloed. Zou AI dan ook kunnen kwalificeren als maker?
Het antwoord op de deze vraag is van belang om het volgende. Een bevestigend antwoord zou namelijk betekenen dat het algoritme ook de rechten van de maker kan uitoefenen, zoals het verbieden van reproductie of het recht op naamsvermelding. De wetgever moet zich afvragen of het wel de bedoeling is dat we zulke rechten aan AI-systemen kunnen en willen toekennen. Daarnaast kunnen er ook problemen ontstaan op het gebied van aansprakelijkheden en verzekering voor schade.
Vooralsnog kan AI niet gekwalificeerd worden als maker in de zin van de Auteurswet. Een AI-systeem kan namelijk geen creatieve keuzes maken: het doel is altijd door de mens bepaald. Een AI-systeem kan dus alleen keuzes maken binnen een bepaald kader, waartoe het getraind is.
In veel gevallen zal dus gekeken worden naar de persoon áchter de AI, de persoon die de creatieve keuzes heeft gemaakt tijdens de ontwikkeling van de AI en de mogelijke uitkomsten uit dit algoritme. Of biedt het gewone eigendomsrecht wellicht de oplossing. Maar vooralsnog is er nog geen duidelijk antwoord. Werk aan de winkel voor de wetgever dus.
AI training door middel van auteursrechtelijk beschermde teksten?
De vraag die vervolgens op komt is: mag AI zomaar auteursrechtelijk beschermde werken gebruiken?
Ook hier worden teksten als voorbeeld gebruikt. AI wordt getraind door middel van zogenaamde datasets. Deze training wordt ook wel tekst- en datamining genoemd. Het kan zijn dat de teksten, onderdeel van deze datasets, werken zijn die auteursrechtelijk beschermd zijn. Dit is problematisch, omdat door het gebruik hiervan de rechten van de maker in het gedrang kunnen komen. De nieuwe richtlijn 2019/790, ook wel de DSM-richtlijn genoemd, pakt deze kwesties aan. Deze richtlijn, die uiterlijk 7 juni 2021 moet zijn geïmplementeerd in de Nederlandse wetgeving, biedt twee uitzonderingen.
Allereerst de uitzondering wat betreft non-profit wetenschappelijk onderzoek en cultureel erfgoed. Zij mogen, kort door de bocht, gebruik maken van auteursrechtelijk beschermde werken bij het trainen van AI.
De tweede uitzondering ziet op andere doeleinden, ook met commerciële doeleinden, maar biedt de rechthebbende van de auteursrechtelijke werken de mogelijkheid hieraan te ontsnappen. Zij krijgen als het ware de mogelijkheid hun werken te beschermen tegen tekst- en datamining. Dit kunnen zij doen door een ‘op-out’ tekst- en datamining voor commerciële doeleinden uit te sluiten of het gebruik van hun werken aan licenties te onderwerpen. Op deze manier kunnen auteursrechtelijke werken (deels) worden uitgesloten voor tekst- en datamining of slechts beschikbaar worden gesteld voor bepaalde partijen. Hierover binnenkort meer op onze website.
Heeft u hier vragen over? Neem contact met ons op.
Dit artikel is geschreven door Robin Verhoef.
