Het begrip ‘bouwwerk’ ruimer in het Burgerlijk Wetboek dan onder de Omgevingswet
Op 1 januari 2024 zijn de Omgevingswet en de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) in werking getreden. In beide wetten speelt het begrip ‘bouwwerk’ een belangrijke rol. In de Omgevingswet is een definitie van het begrip ‘bouwwerk’ opgenomen. Met de inwerkingtreding van de Wkb is ook een aantal wijzigingen in het Burgerlijk Wetboek (BW) doorgevoerd, in zowel de Wkb als het BW is het begrip echter niet gedefinieerd. Als gevolg hiervan was het in de praktijk nog niet duidelijk wat onder de definitie ‘bouwwerk’ viel. Een duidelijke definitie van het begrip is van belang omdat dit bepalend is voor onder andere de toepasselijkheid van de Wkb. In dit artikel bespreken wij een recent rapport van het Instituut voor Bouwrecht waarin het begrip in detail is besproken, hiermee is meer duidelijkheid gecreëerd over de invulling en reikwijdte van het begrip ‘bouwwerk’ in het BW.
Rapport IBR: De betekenis van het begrip ‘bouwwerk’
Onder het oude omgevingsrechtelijke stelsel was het begrip ‘bouwwerk’ niet gedefinieerd in formele wetgeving. Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet is daar verandering in gekomen. In de bijlage bij artikel 1.1 van de Omgevingswet is ‘bouwwerk’ gedefinieerd als:
“een constructie van enige omvang van hout, steen, metaal of ander materiaal, die op de plaats van bestemming hetzij direct of indirect met de grond verbonden is, hetzij direct of indirect steun vindt in of op de grond, bedoeld om ter plaatse te functioneren, met inbegrip van de daarvan deel uitmakende bouwwerkgebonden installaties anders dan een schip dat wordt gebruikt voor verblijf van personen en dat is bestemd en wordt gebruikt voor de vaart”.
Uit de Memorie van Toelichting volgt dat met deze definitie is aangesloten bij de definitie die Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) al hanteerde. Eerdere jurisprudentie blijft hierdoor van toepassing. In de Wkb wordt de definitie voor het begrip ‘bouwwerk’ niet opnieuw gegeven, maar wordt volgens de toelichting aangesloten bij de definitie in de Omgevingswet.
Het Instituut voor Bouwrecht (IBR) is in een rapport ingegaan op de betekenis van het begrip ‘bouwwerk’ in de historische context, onder de Omgevingswet en de Wkb en in relatie tot het BW. De definitie die onder de Omgevingswet wordt gehanteerd is niet van toepassing voor het private recht (BW). Voor het BW volgt uit het rapport een ruime reikwijdte van het begrip ‘bouwwerk’. Het moet gaan om een fysieke constructie die met de aarde is verbonden. Hieronder kan dus bijvoorbeeld ook infrastructuur vallen, wat onder de Omgevingswet juist apart is gedefinieerd. Het bouwwerk-begrip is onder het BW dan ook breder dan onder de Omgevingswet.
‘Bouwwerk’ onder de Omgevingswet (Rb. Oost-Brabant ECLI:NL:RBOBR:2025:1591)
Zoals besproken in het rapport van het IBR is het begrip ‘bouwwerk’ in de Omgevingswet wel gedefinieerd. In een recente uitspraak van de Rechtbank Oost-Brabant stond deze definitie ter discussie.
De voorzieningenrechter oordeelt, zoals ook in de Memorie van Toelichting staat, dat de definitie in de Omgevingswet aansluit bij eerdere rechtspraak. Hierdoor kan aan de definitie dezelfde uitleg en betekenis worden gegeven. Uit eerdere jurisprudentie volgt dat de duur van plaatsing niet bepalend is voor de vraag of het al dan niet een bouwwerk is. Van belang is dat de constructie bedoeld is om ter plaatste te functioneren en dat het op de grond staat, is dit het geval, dan gaat het om een bouwwerk.
Concluderend
Met het IBR rapport is er meer duidelijkheid gecreëerd over het verschil tussen het omgevingsrechtelijke bouwwerk-begrip en het privaatrechtelijke bouwwerk-begrip in het BW zoals geïntroduceerd door de Wkb. Waar onder de Omgevingswet bijvoorbeeld het begrip ‘infrastructuur’ apart gedefinieerd is, valt dit volgens het rapport mogelijk wel onder de privaatrechtelijke reikwijdte. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld waterstaatswerken en watersystemen. De uitleg van het begrip ‘bouwwerk’ in het BW is dus ruimer dan onder de Omgevingswet.
