Kan ik als adviseur wel of geen betaling ontvangen vlak vóór faillissement?
Betaling van niet opeisbare facturen vlak vóór faillissement
Op 15 juni 2022 heeft Rechtbank Gelderland geoordeeld dat de accountant, die in het zicht van faillissement betaling ontving van niet-opeisbare facturen, de ontvangen gelden (deels) moest terugbetalen aan de curator. In deze concrete zaak zijn de facturen per ommegaande voldaan, terwijl een betalingstermijn van 14 dagen was overeengekomen. Dat is in deze zaak van doorslaggevend belang geweest.
Grondslag - faillissementspauliana
Indien een betaling onverplicht is verricht en deze betaling tot benadeling van crediteuren heeft geleid, heeft de curator de mogelijkheid om de betaling te vernietigen met een beroep op de faillissementspauliana. Voor een geslaagd beroep op de faillissementspauliana is vereist dat zowel de latere failliet als de ontvanger van de betaling wist of behoorde te weten dat crediteuren (van de latere failliet) zouden worden benadeeld als gevolg van de betaling. Deze wetenschap van benadeling wordt op grond van artikel 43 lid 1 sub 2 Fw vermoed aanwezig te zijn als de betaling van niet-opeisbare vorderingen heeft plaatsgevonden binnen een jaar vóór de faillissementsuitspraak.
Onverplichte betaling?
De kantonrechter oordeelt – in lijn met bestaande jurisprudentie – dat de betaling van een niet-opeisbare factuur een onverplichte rechtshandeling is. Er is – ten aanzien van de betaling van facturen – pas sprake van een verplichte rechtshandeling als de factuur wordt betaald op of ná het verstrijken van de uiterlijke betaaltermijn.
Bijstand in aanloop naar faillissement
Op basis van de huidige ontwikkelingen in de jurisprudentie moet je als adviseur van een onderneming in zwaar weer goed opletten bij het formuleren van de overeenkomst van opdracht en de facturering van de werkzaamheden.
Voor advocaten is inmiddels in de rechtspraak een uitzondering gecreëerd. Zij mogen – onder voorwaarden – kort voor het faillissement betaling ontvangen. Zou dit niet zijn toegestaan dan ontstaat de maatschappelijk onwenselijke situatie dat een onderneming niet in aanmerking kan komen voor rechtsbijstand in verband met een mogelijk faillissement omdat de aangezochte advocaat het risico loopt of denkt te lopen onbetaald te blijven. Dit kan ertoe leiden dat zo de toegang tot behoorlijke rechtsbijstand wordt geblokkeerd, juist op een moment dat die dringend nodig is. Deze uitzondering geldt vooralsnog niet voor andere adviseurs.
Lessen voor de praktijk
Ontvangt u als adviseur kort vóór het faillissement betaling van oude facturen (bijvoorbeeld in het kader van het samenstellen van de jaarrekening), dan loopt u een groot risico de ontvangen betalingen terug te moeten betalen aan de curator.
Staat u als adviseur een onderneming in zwaar weer of ten tijde van saneringspogingen bij? Werk dan op basis van een voorschot en spreek af dat u uitsluitend werkzaamheden gaat verrichten indien uw factuur per ommegaande wordt voldaan. Hoewel deze systematiek (nog) niet waterdicht is, geldt dat de latere curator alsdan (in beginsel) geen beroep kan doen op de faillissementspauliana van artikel 42 Fw (voor onverplichte rechtshandelingen). Wel zou hij alsdan een beroep kunnen doen op de faillissementspauliana van artikel 47 Fw (voor verplichte rechtshandelingen), maar daar kleven ietwat andere (strengere) vereisten aan.
