Silhouet sinterklaas: auteursrechtinbreuk met inpakpapier
Het is weer bijna pakjesavond. Een uitgelezen moment om eens te kijken naar een uitspraak waarin de Sint een prominente rol speelde, althans zijn silhouet. In 2018 heeft de rechtbank Den Haag zich namelijk gebogen over de vraag of er inbreuk werd gemaakt op het auteursrecht van een illustratrice door het te koop aanbieden van verschillende soorten inpakpapier waarop een door haar gemaakt silhouet van Sinterklaas was afgebeeld.[1]
Wat ging eraan vooraf?
Een illustratrice van kinderboeken heeft in opdracht van het bedrijf Teleac/NOT de onderstaande afbeelding van het silhouet van Sinterklaas gemaakt. De afbeelding is gebruikt in lesmateriaal voor het basisonderwijs.
Afbeelding afkomstig uit het vonnis, r.o. 4.6.
Gedaagde produceert cadeau- en inpakpapier. Voor het ontwerp schakelt zij een extern teken- en adviesbureau in. Dit bureau heeft een aantal ontwerpen aangeleverd, waarbij de keuze onder meer is gevallen op de onderstaande drie dessins.
Afbeeldingen afkomstig uit het vonnis, r.o. 2.5.
Gedaagde heeft deze ontwerpen in haar webshop te koop aangeboden. De illustratrice herkende haar eigen tekening in het cadeaupapier en heeft gedaagde vervolgens aangeschreven. Zij eist dat de inbreuk op haar auteursrecht wordt gestaakt en dat de schade die zij daardoor heeft opgelopen wordt vergoed.
Is het silhouet van sinterklaas auteursrechtelijk beschermd?
Volgens de illustratrice wordt haar illustratie van het silhouet van Sinterklaas gekenmerkt door een aantal elementen. Zo heeft de illustratrice ervoor gekozen om het paard al lopend af te beelden, waarbij het paard zijn hoofd licht gebogen houdt. Daarnaast zit de Sinterklaas ontspannen op zijn paard, waardoor er een gemoedelijke indruk zou ontstaan. De overige keuzes die de illustratrice heeft gemaakt bij het ontwerpen van de afbeelding, zou men terug kunnen zien in de volgende details: (i) het afbeelden van de teugels, (ii) het weglaten van de staf, (iii) de positie van de staart van het paard en (iv) de manier waarop het haar en de baard van Sinterklaas wordt afgebeeld.
De werktoets
Om voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking te komen, moet een werk een eigen oorspronkelijk karakter hebben en het persoonlijk stempel van de maker dragen (EOK & PS).[2] Dit houdt in dat het werk niet ontleend mag zijn aan dat van een ander en dat de maker creatieve keuzes heeft gemaakt bij het scheppen van zijn werk. Aan het laatstgenoemde is niet voldaan wanneer het werk dusdanig banaal of triviaal is, dat daarachter geen creatieve arbeid van welke aard dan ook valt aan te wijzen.[3]
Oordeel van de kantonrechter
Volgens de kantonrechter zijn de elementen ieder afzonderlijk niet bijzonder en voor een deel zelfs triviaal te noemen. De kledij en karakteristieke kenmerken van Sinterklaas worden namelijk grotendeels bepaald door de conventie. Anders zou het publiek Sinterklaas niet meer kunnen herkennen in het silhouet. De kantonrechter meent echter dat de elementen tezamen een voldoende eigen gezicht geven aan de afbeelding, waardoor deze toch voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt.
Vervolgens dient gekeken te worden of er ook sprake is van een auteursrechtinbreuk. De kantonrechter geeft aan dat de afbeelding op het inpakpapier dezelfde totaalindruk werkt als de afbeelding van de illustratrice, omdat deze één op één is overgenomen.[4] De kantonrechter concludeert dan ook dat er sprake is van een auteursrechtinbreuk en wijst de vordering (gedeeltelijk) toe.
Conclusie
Ook een verzameling van niet beschermde elementen – e.g. de uiterlijke kenmerken van Sinterklaas - kan voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komen, mits deze verzameling het persoonlijk stempel van de maker draagt.[5]
[1] Rb. ’s-Gravenhage 23 augustus 2019, ECLI:NL:RBDHA:2018:9945.
[2] HR 4 januari 1991, NJ 1991, 608 (Romme/Van Dale), r.o. 3.4.
[3] HR 30 mei 2008, ECLI:NL:HR:2008:BC2153 (Endstra-tapes), r.o. 4.5.1.
[4] HR 12 april 2013, ECLI:NL:HR:2013:BY1533 (Hauck/Stokke), r.o. 4.2.
[5] Rb. Oost-Brabant 25 maart 2020, ECLI:NL:RBOBR:2020:1908 (Philips/Lidl), r.o. 4.10.
