Stijl of trend: auteursrechtelijke bescherming?
De kenmerkende stijlen van Coco Chanel, Piet Mondriaan of Queen: voor velen bekend en een perfecte inspiratiebron. Kan dat zomaar? En rust er auteursrecht op ontwerpen, meubels en muziek geïnspireerd door een bepaalde stijl?
Wat is de hoofdregel?
Op stijl en trends rust geen auteursrechtelijke bescherming. De gedachte hierachter is dat auteursrechtelijke bescherming van een stijl of trend een ontoelaatbare beperking van de creatieve vrijheid met zich zou meebrengen. Ontwerpers, kunstenaars of muzikanten zouden zich anders niet meer kunnen laten inspireren door een bepaalde stijl.
Betekent dit dan dat een kledingstuk, songtrack of meubelstuk die behoort tot een bepaalde stijl of trend, automatisch geen auteursrechtelijke bescherming geniet? Nee, gelukkig niet.
Uitzondering
Zoals zo vaak in het recht, geldt er ook in dit geval dus een uitzondering. Wanneer er binnen de desbetreffende stijl of trend voldoende ruimte bestaat voor het maken van eigen creatieve keuzes, en de maker heeft ook dergelijke keuzes gemaakt, dan kan er auteursrechtelijke bescherming ontstaan. Met andere woorden: wanneer een stijl of trend niet klakkeloos is overgenomen, de maker zich slechts heeft laten inspireren en ook eigen keuzes heeft gemaakt, kan er auteursrechtelijke bescherming ontstaan.
Er is dus een onderscheid tussen het vormgeven binnen de grenzen van een bepaalde stijl of de stijl als zodanig. De stijl of trend an sich kan niet beschermd worden, maar de vormgeving daarbinnen wel.
Modetrends
Nieuwe trends in de modewereld komen en gaan. Fashiondesigners laten zich dan ook vaak inspireren door de stijlen en trends op de catwalk. Een goed voorbeeld is de zaak tussen Dr. Martens en Topshop. Deze laatste zou auteursrechtinbreuk plegen op de welbekende Dr. Martens laarzen. Topshop stelde echter dat laarzen met een dikke zool al jarenlang een bestaand trend of stijl zijn en daardoor dus ook niet in aanmerking kunnen komen voor auteursrechtelijke bescherming. De rechtbank moest dus onderzoeken of bij de vormgeving van de Dr. Martens laars op een voldoende eigen wijze uiting is gegeven aan de bestaande mode. En het antwoord was ja: de zool van de Dr. Martens laars was veel dikker dan de zolen die gangbaar waren in de mode tot nu toe en de hoekige lijnen maken dat de stijl niet klakkeloos is overgenomen.
Meubels
In interieurdesign zijn ook veel verschillende trends en stijlen te onderscheiden. Stoelen, banken en kasten kunnen relatief snel met het auteursrecht zijn beschermd, maar is dit ook het geval wanneer zij tot een bepaalde stijl of trend behoren? Deze vraag kwam aan de orde in de zaak van Piet Hein Eek. Een oud-werknemer had een door Eek ontworpen tafel nagemaakt, alleen de vorm was anders. Waar het origineel een rechthoekige vorm heeft en is gemaakt van materiaal dat lijkt op tegels, heeft de inbreukmakende tafel een rondere vorm. Hoewel de ronde vorm niet terug te vinden was in het origineel, achtte de rechtbank wel overduidelijk dat het blad van de tafel en de bewerking daarvan waren geënt op de stijl van Piet Hein Eek.
Muziekstijl
Ook in de muziek onderscheiden we veel verschillende stijlen, zoals punk, pop en rock. In de praktijk is gebleken dat er vaak gebruik wordt gemaakt van bepaalde fragmenten uit muziekstukken. Zo ook in de zaak tussen De Jong en DJ Tiësto, waarin De Jong stelde dat DJ Tiësto een deel van zijn nummer had gebruikt en daardoor inbreuk maakte op zijn auteursrecht. De rechtbank oordeelde echter dat er geen auteursrecht rustte op zijn nummer genaamd “Swiwal”, omdat dit nummer blijkbaar een grote overeenkomst vertoonde met een ouder nummer van de artiest Händel. De toevoegingen van De Jong, bestaande uit drumbeats en een synthesizer, waren onvoldoende: deze toevoegingen werden kenmerkend geacht voor de muziekstijl Dance. Dus onvoldoende creatieve keuzes en dus geen auteursrecht.
Conclusie
Uitgangspunt is dat er op een stijl of een trend geen auteursrecht kan rusten. Toch zien we uitzonderingen, met name wanneer er binnen een bepaalde stijl of trend creatieve keuzes zijn gemaakt door de maker. Het blijft dus onduidelijk en verschilt per geval. Heeft u hier vragen over? Wij helpen u graag verder. U kunt vrijblijvend contact met ons op.
