AI, kunst & auteursrecht
In mijn vorige blog ging ik in op AI, kunst en auteursrecht. Feit is dat er voor het genereren van AI art een hoop afbeeldingen worden gebruikt, waarvan veel auteursrechtelijk beschermde kunst is. Dit is een voor beeldende kunstenaars urgent vraagstuk. Zij zien hoe hun kunstwerken zonder hun toestemming worden gebruikt en weten niet wat ze daartegen kunnen, mogen of moeten doen. Gezien de omstandigheden van AI Art is het praktisch gezien vaak onmogelijk om voor iedere afbeelding apart toestemming te vragen. Helaas wordt er dan ook vaak geen toestemming gevraagd,
Auteursrechtinbreuk op AI art?
Dan komen we echter bij een belangrijke vraag uit: wordt er eigenlijk wel auteursrechtinbreuk gepleegd door het gebruik van de afbeeldingen zonder toestemming?
Er is sprake van inbreuk als een beschermd werk zonder toestemming wordt gebruikt, dat kan zijn in de vorm van openbaarmaking of in de vorm van reproduceren/kopiëren.
Uitzonderingen op auteursrechtinbreuk
Het is goed om te beseffen dat niet alle AI-programma’s letterlijk de digitale bestanden gebruiken. Er kan ook worden gelinkt naar afbeeldingen. Linken is geen inbreuk, omdat het geen kopie of (nieuwe) openbaarmaking van een werk is. Wat ook mag, is werken maken in een bepaalde stijl of met een bepaalde methode. Stijlen, methodes en technieken kunnen niet beschermd worden door het auteursrecht. Het gaat om het inbreuk maken op concrete, waarneembare werken.
AI proces
Verder kan er naar het proces binnen AI gekeken worden. Hoe worden de afbeeldingen waar de AI zich mee voedt, gebruikt? De huidige populaire programma’s zoals DALL-E en Stable Diffusion gebruik maken van het “diffusion model”: men neme een afbeelding en corrumpeert deze door er ruis (noise) aan toe te voegen. De AI wordt getraind door via het omdraaien van dit proces de afbeelding weer op te bouwen.
Uit bovenstaande blijkt dat je nog steeds niet zomaar kunt zeggen dat de kunstwerken worden geopenbaard of gekopieerd zonder toestemming. Wat denk ik wel benadrukt moet worden is dat aan het begin van al deze digitale processen nog steeds concrete, door mensen gemaakte kunstwerken staan. Ze zijn niet alleen inspiratie, maar ook werkelijk nodig om het proces van de AI in gang te kunnen zetten. Dat wordt ook niet ontkend en dus probeert men op meerdere manieren makers tegemoet te komen, zoals het volgende.
DSM-Richtlijn
De DSM-richtlijn van 2019 inzake auteursrecht en naburige rechten in de digitale eengemaakte markt geven online diensten die data delen bepaalde vrijheden; ze kunnen auteursrechtelijk beschermde werken gebruiken zolang ze maar rechtmatige toegang hebben tot de werken. Makers zoals fotografen en beeldende kunstenaars kunnen aangeven dat hun werk alleen voor AI mag worden gebruikt met hun toestemming. Een dergelijke licentie zorgt er dan voor dat de gebruikers van zo’n dienst het materiaal ook veilig gebruiken, onder de juiste omstandigheden. Een online AI art generator kan hier (naar mijn mening) ook onder vallen. Zorgt de aanbieder niet voor de genoemde licenties en gebruikt hij de afbeeldingen zonder toestemming, dan kan de rechthebbende hem aansprakelijk stellen.
Onrechtmatige daad?
In het Nederlandse recht is het waarschijnlijk ook interessant om te onderzoeken of hier een rol is weggelegd voor de onrechtmatige daad. Deze juridische term omschrijft handelingen waarbij iemand aan een ander schade toebrengt. Denkbaar is de situatie dat een partij zeer veel afbeeldingen gebruikt om AI te trainen. Ook als er dan geen sprake van auteursrechtinbreuk is, kan de rechthebbende de gebruiker van al die afbeeldingen aanspreken op onrechtmatige daad vanwege het gebruik op grote schaal.
Wordt vervolgd…
Zoals uit bovenstaande blijkt, zitten er voor zowel rechthebbenden van kunstwerken als makers èn gebruiker van AI haken en ogen aan de discussie over auteursrecht. Er is simpelweg nog te weinig vastgelegd in wet en rechtspraak; de techniek loopt op het recht vooruit. Zoals ik ook in mijn vorige artikel zei heeft een groep kunstenaars uit de Verenigde Staten organisaties als Stability AI (makers van Stable Diffusion), MidJourney en DeviantArt aangesproken op het gebruik van hun werk, en zelfs grote partijen als Getty Images hebben zich hierbij aangesloten. Wordt vervolgd….
We zitten als specialisten intellectueel eigendom en IT bovenop deze ontwikkelingen. Hebt u vragen? Neem dan contact met ons op!
