De zelfstandig rijdende auto in opmars

De tv serie Knightrider met zijn technisch zeer geavanceerde denkende auto ‘Kitt’ is velen, in ieder geval de oudere jongeren, onder ons bekend. Het leek ver weg maar in de nabije toekomst zal de auto die volledig zelfstandig opereert zijn intrede doen op de Nederlandse wegen. De gedeeltelijk zelfsturende auto’s, denk aan auto’s met automatische ‘inparkeerfunctie’ zijn al een feit.

Maar wie is er aansprakelijk voor schade veroorzaakt door de autonome auto?

Wegverkeer veiliger door autonome auto’s
De meeste ongevallen vinden plaats als gevolg van menselijk falen. Het zou dus veel veiliger zijn als de mens niet achter het stuur zou gaan zitten. De overheid stimuleert dan ook de ontwikkeling van autonome auto’s. Het zou de verkeersveiligheid zeer ten goede komen. Nooit meer een dronken bestuurder, geen bumperklevers en geen bestuurders die in slaap vallen. Zelfs slechtzienden en blinden zouden met een autonome auto kunnen rijden.

Maar wat als de autonome auto toch een botsing veroorzaakt? Waar moet het slachtoffer dan met zijn claim terecht?

Huidige situatie
In geval van een botsing met een andere auto spreek je op dit moment de verzekeraar van de auto aan. Voor de beoordeling van de aansprakelijkheid wordt daarbij gekeken naar eventuele fouten van de bestuurders.

De allereerste vraag is dan ook: wie bestuurt de autonome auto? Is dat de passagier [lees gebruiker] dan wel de [software] producent? Moet je de gebruiker aanspreken of de fabrikant?

Onrechtmatige daad
Bij een ‘gewone auto’ wordt de verzekeraar van de auto aangesproken op basis van onrechtmatige daad van zijn verzekerde. In het geval er sprake is van een autonome auto kan dit niet nu de gebruiker niet onrechtmatig heeft gehandeld. Er valt hem/haar immers geen verwijt te maken. De gebruiker kan niet ingrijpen nu de volledig autonome auto geen stuur en gas- en rempedalen heeft. Een ongeval met een autonome auto kan immers slechts plaatsvinden als er een technisch mankement is.

Het slachtoffer kan dus niet de gebruiker van de autonome auto aanspreken. Echter wat als de autonome auto toch met een noodrem wordt uitgerust? Heeft de gebruiker dan de plicht om in te grijpen? Moet de gebruiker op het verkeer letten? Het is juist de bedoeling dat de gebruiker niet op het verkeer hoeft te letten. De gebruiker kan vergaderen, bellen, lezen, slapen e.d.

Buitenland
In een aantal Amerikaanse staten en in Duitsland rijden inmiddels al autonome auto’s. Er is echter nog maar weinig aandacht voor de juridische problemen in geval van ongevallen met deze autonome auto’s.

Tot op heden zijn ook daar geen wetsaanpassingen en nog weinig literatuur/rechtspraak. Wij kunnen dus niet kijken naar Duitsland en/of Amerika voor mogelijke oplossingen van het juridische vraagstuk.

Risico aansprakelijkheid?
Door het gebruik van autonome auto’s neemt de veiligheid aanzienlijk toe, dus veel minder ongevallen. De verzekeraars hoeven dan ook minder uit te keren. Wellicht is het daarom misschien een optie om een soort risico aansprakelijkheid in het leven te roepen voor de gebruikers van autonome auto’s.
Mocht er toch [sporadisch] een ongeval plaatsvinden dan zal de verzekeraar van de gebruiker van de autonome auto de schade vergoeden ook al heeft de gebruiker niet onrechtmatig gehandeld. Met eventueel de mogelijkheid voor de verzekeraar om op de fabrikant te verhalen.

Nog vele vragen dus. Voorlopig is het eerst afwachten op de intrede van de autonome auto op de Nederlandse wegen.

Dit artikel is gepubliceerd in "De Uitstraling" december 2014