WWZ en pro forma: waarom niet naar de notaris voor een executoriale titel?

Het zal bekend zijn dat het arbeidsrecht ingrijpend is veranderd op grond van de Wet Werk en Zekerheid (WWZ) en dat per 1 juli 2015 nogmaals belangrijke wijzigingen zijn doorgevoerd. Kantonrechters dienen op verzoeken tot beëindiging van de arbeidsovereenkomst te beslissen aan de hand van deze nieuwe regelgeving, maar lijken nog zoekende te zijn. Dat heeft in het prille bestaan van de WWZ al geleid tot onderling tegenstrijdige beslissingen. Deze tegenstrijdige beslissingen vloeien deels voort uit pro forma procedures: procedures waarbij werkgever en werknemer de afspraken die zij al in goed overleg hebben gemaakt, willen laten vastleggen in een rechterlijke beschikking in plaats van in slechts een vaststellingsovereenkomst.   Deze mogelijkheid was onder het oude recht gemeengoed. Er wordt dan een toneelstukje opgevoerd in het verzoek- en verweerschrift, omdat partijen onderling al volledige overeenstemming hebben bereikt over de condities van de beëindiging. Partijen delen de kantonrechter op voorhand mede af te zien van een mondelinge behandeling. Het resultaat van dit toneelstukje is de ontvangst per post van een beschikking en daarmee dus ook een executoriale titel. Met die titel kan een werknemer de deurwaarder opdracht geven het bedrag te incasseren indien de vergoeding niet zou worden betaald door de werkgever. De beschikking is bij een slechte betalingsmoraal van de werkgever dus “sterker” dan de vaststellingsovereenkomst. Er bestaan ook andere redenen om een pro forma procedure te starten, maar in dit artikel richt ik mij op de pro forma procedures die uitsluitend die executoriale titel ten doel hebben.

De vraag is namelijk wat de toekomstige rol en mogelijkheden van de pro forma beschikking zullen zijn. Naast de inperking van de gevallen waarin partijen überhaupt nog bij de kantonrechter terecht kunnen, is de kantonrechter op grond van de WWZ ook beperkt in zijn mogelijkheden ten aanzien van de inhoud van de beschikking. Daarbij gaat het onder andere om de vaststelling van de datum van de ontbinding en de toewijzing van vergoedingen.

De WWZ biedt in het kader van de beëindiging van de arbeidsovereenkomst nog slechts ruimte voor een beperkt aantal (schade)vergoedingen. Zo is de vergoeding naar billijkheid in het kader van de reguliere ontbindingsprocedure, waarbinnen ook andere vergoedingen konden worden toegewezen, vervangen door slechts twee mogelijke vergoedingen: de transitievergoeding en de billijke vergoeding. En de laatste is in tegenstelling tot voorheen, behoudens enkele uitzonderingen, slechts toewijsbaar bij ernstig verwijtbaar handelen of nalaten door de werkgever of werknemer, wat door de kantonrechter moet worden getoetst. Daardoor komt het voor dat de kantonrechter wel tot ontbinding van de arbeidsovereenkomst kan overgaan, maar de tussen partijen al overeengekomen andersoortige vergoeding wordt afgewezen, omdat ernstige verwijtbaarheid niet als grond is aangevoerd. Te denken valt bijvoorbeeld aan de outplacementvergoeding, vergoeding advocaatkosten of de ontslagvergoeding die is vastgesteld op grond van een sociaal plan. Ook zijn er kantonrechters die de transitievergoeding niet opnemen in de beschikking, nu deze al uit de wet voortvloeit.

Het opgevoerde toneelstukje heeft in dat geval niet tot de door partijen gewenste executoriale titel voor de vergoedingen geleid. Het komt ook voor dat een kantonrechter een praktische oplossing verkiest en de gewenste inhoud toch opneemt in een beschikking, maar gegarandeerd is dit zeker niet. Daarnaast wordt soms een vrijblijvende woordkeuze in de beschikking gehanteerd, wat tot problemen kan leiden wanneer de werknemer tot incasso wil overgaan.

Hoe nu verder? Want ook na invoering van de WWZ is de wens blijven bestaan om gemaakte afspraken in het kader van de beëindiging van de arbeidsovereenkomst vast te leggen in een “sterker” document dan de vaststellingsovereenkomst. Dat blijkt alleen al uit de gepubliceerde beschikkingen sinds 1 juli 2015. Mijns inziens zouden partijen die een executoriale titel beogen zich met de getekende vaststellingsovereenkomst beter tot een notaris kunnen wenden. Een notariële akte is immers ook een executoriale titel, indien deze akte aan enkele voorwaarden voldoet.

De notariële vaststellingsovereenkomst biedt voordelen ten opzichte van de tegenwoordig onzekere en uitgeklede pro forma procedure. Ten eerste is de notaris in tegenstelling tot de kantonrechter niet gehouden aan de bovenomschreven beperkingen uit de WWZ ten aanzien van de verschillende soorten vergoedingen. Een notaris kan een akte verlijden die inhoudelijk gebaseerd is op een tussen werkgever en werknemer bereikte beëindigingsovereenkomst. Hierbij lopen partijen dus niet het risico op afwijzing van vorderingen.

Daarnaast zijn de kosten (hoogstwaarschijnlijk) beperkter in het notariële traject. Voor een pro forma procedure is de verzoeker griffierecht verschuldigd aan de rechtbank en aan het opstellen van een verzoek- en verweerschrift zijn in de regel ook kosten verbonden.

Tot slot is sprake van een korte doorlooptijd, want bij beëindiging op grond van een vaststellingsovereenkomst ontstaat al na veertien dagen duidelijkheid. Dat is namelijk de bedenktermijn die de wetgever de werknemer heeft gegeven indien partijen onderling overeenstemming hebben bereikt over de beëindiging van de arbeidsovereenkomst. Binnen deze termijn kan de werknemer zonder opgave van redenen tot ontbinding van de vaststellingsovereenkomst overgaan. Let wel, deze ontbindingstermijn zal ook bij een notarieel traject moeten worden gerespecteerd.

Na ondertekening van de vaststellingsovereenkomst kan de advocaat die een executoriale titel wenst dus beter contact opnemen met de notaris in plaats van het toneelstukje van de pro forma procedure opvoeren. Daarmee wordt dan ook direct tegemoet gekomen aan de wil van de wetgever, voor wie de pro forma procedures vanwege de onnodige belasting van de rechterlijke macht al jaren een doorn in het oog zijn.

Dirk School