Endstra tapes zijn niet auteursrechtelijk beschermd
Met veel belangstelling is uitgekeken naar de uitspraak van het Hof Den Haag over de Endstra tapes. Dit is een geschil tussen de erfgenamen van Endstra en de uitgeverij die een boek heeft uitgebracht met de integrale versie van de opnames die de recherche heeft gemaakt van gesprekken met vastgoedondernemer Willem Endstra. Het boek is gemaakt zonder toestemming van de erven Endstra. Zij baseren hun vordering op het door hen gestelde auteursrecht op de opname van de gesprekken.
Het geschil
De erven zijn gestart met een kort geding. Zij vorderde een verbod op de verkoop van het boek "De Endstra Tapes" omdat zij vrezen voor hun veiligheid wanneer het boek wordt uitgegeven. De rechtbank wees de vordering van de erven af. Het gerechtshof was het eens met de rechtbank eens. De erven stelde cassatieberoep in bij de Hoge Raad. Deze nam een aantal beslissingen en verwees de zaak naar het hof Den Haag voor verdere afdoening.
De beoordeling
Er is pas sprake van een auteursrechtelijk beschermd werk wanneer het een "eigen, oorspronkelijk karakter" heeft en het "persoonlijk stempel" van de maker draagt.
Het hof Amsterdam had overwogen dat er daarbij dan sprake moet zijn van dat werk door zijn maker als coherente creatie is geconcipieerd en moet de maker bewust een geestelijke creatie hebben willen scheppen.
De eerste vraag was of, na het arrest van de Hoge Raad, Het hof Den Haag leest de overweging van de Hoge Raad zo het hof Amsterdam oordeelt dat de achterbankgesprekken, omdat zij door Endstra niet bewust en niet als een coherente creatie zijn geconcipieerd, een persoonlijk stempel ontberen. De Hoge Raad laat die overweging in stand.
Het hof onderzoekt dan verder of de Endstra tapes een persoonlijk stempel van Endstra hebben.
De erven voeren onder andere de volgorde argumenten daarvoor aan:
i) Endstra ging selectief te werk over wat hij wel en niet zou loslaten en mengde en scheidde informatie, hij heeft derhalve creatieve keuzes gemaakt bij de beschrijving van gebeurtenissen en personen, de weergave van gevoelens e.d.
Het hof maakt korte metten met dit argument. Auteursrecht ziet op de vormgeving en niet op de inhoud.
ii) in de formulering van de zinnen/de vormgeving van zijn uitlatingen heeft Endstra creatieve keuzes gemaakt.
De uitgeverij verwijst naar een citaat van Karel van het Reve over de schrijver John O'Hara:
‘Hij is geweldig goed in gesprekken. Er wordt heel wat afgepraat in zijn romans en verhalen en het lijkt of hij de Amerikaanse spreektaal met grote getrouwheid weergeeft – terwijl dat eigenlijk niet kan, want als je een gesprek van twee mensen op de band opneemt en getrouwelijk uittikt, krijg je een tekst waar geen touw aan vast te knopen is’.
Het hof heeft transcripties van de gesprekken bekeken en overweegt dat de door Endstra uitgesproken teksten uit een schier eindeloze reeks onafgemaakte, slecht lopende en ronduit kromme zinnen. Bij die vormgeving is daarom geen sprake van scheppende, creatieve arbeid /een intellectuele schepping van Endstra. Integendeel, aldus het hof, gezien de banaliteit van die vormgeving kan niet worden aangenomen dat het door Endstra uitgesprokene op creatieve arbeid van enige betekenis berustte.
III) gesprekken zijn op één lijn te stellen met auteursrechtelijk beschermde werken als mondelinge voordrachten, brieven/dagboekaantekeningen en jazz-improvisaties.
Het hof verwerpt ook deze stelling omdat in mondelinge voordrachten, dagboekaantekeningen/brieven en jazz-improvisaties in de regel een duidelijke en het banale overstijgende vormgeving is te onderkennen die in gewone gesprekken, met de daaraan (in het algemeen) inherente zeer gebrekkige zinsbouw, ontbreekt.
Het hof oordeelt dat de achterbankgesprekken geen persoonlijk stempel dragen en dus niet auteursrechtelijk beschermd zijn.
Hof Den Haag, 16 juli 2013, ECLI:NL:GHDHA:2013:2477
Zie uitspraak
Wat betekent dit voor de praktijk.
- Ook wanneer een werk niet bewust en niet als een coherente creatie is gemaakt, kan auteursrecht ontstaan. Bijvoorbeeld als het resultaat van een spontane actie, brainstorm sessie, etc. Zolang het maar het persoonlijk stempel van de maker draagt.
- vormgeving moet de banaliteit overstijgen. Dit is een zeer subjectief criterium.
Zie ook Fashion & Design
