Erfafscheidingen onder de omgevingswet: de bruidsschat en de vangnetregeling
De rechtbank Overijssel heeft op 20 juni 2025 uitspraak gedaan over de vraag of een erfafscheiding al dan niet vergunningvrij is onder de Omgevingswet. De regels over erfafscheidingen zijn met de inwerkingtreding van de Omgevingswet opgenomen in de Bruidsschat en vervolgens verder verduidelijkt in de Vangnetregeling Omgevingswet. In deze uitspraak past de rechtbank de regels uit de Vangnetregeling toe om te bepalen of de erfafscheiding vergunningplichtig is.
Het geschil voor de rechtbank Overijssel
Een eigenaar van een perceel heeft een stenen erfafscheiding gebouwd op zijn erf, met daarvoor grindpalen en gestapelde betonblokken om de stenen erfafscheiding te beschermen tegen beschadiging. De erfafscheiding en de betonblokken hebben een hoogte tussen de 1,95 en 2,00 meter. Naast de erfafscheiding ligt een pad met daar aangrenzend het perceel van eisers (met daarop een woning en een mantelzorgwoning). Eisers stellen dat het pad is versmald door de betonblokken waardoor hun perceel niet meer goed bereikbaar is voor hulpdiensten. De betonblokken en de grindpalen kwalificeren ook als een erfafscheiding. Volgens eisers is er sprake van een overtreding omdat de erfafscheiding vergunningplichtig zou zijn.
Nadat de rechtbank heeft geconcludeerd dat er onder het oude recht (het Besluit omgevingsrecht) inderdaad sprake was van een vergunningplicht wordt beoordeeld of dit ook het geval is onder de Omgevingswet.
Erfafscheiding vergunningvrij onder de Omgevingswet?
De regels over erfafscheidingen zijn in de Omgevingswet geregeld in de bruidsschat. De bruidsschat is een set van regels die met de inwerkingtreding van de Omgevingswet van Rijksniveau naar decentraal niveau zijn gezet (opgenomen in het tijdelijke deel van het omgevingsplan). Gemeentes mogen deze regels vervolgens overnemen, aanpassen of laten vervallen.
Volgens de bruidsschat is een erfafscheiding “achter de lijn die langs de voorkant van dat gebouw evenwijdig loopt met het aangrenzend openbaar toegankelijk gebied” tot 2,00 meter hoog vergunningvrij (art. 22.27 sub f onder 3 Bruidsschat). Deze eis heeft echter tot verwarring geleid, onduidelijk was of hiermee de een ‘voorgevelrooilijn’ werd bedoeld of dat de lijn de hoek van het gebouw ook moest worden omgetrokken. Zo niet, zouden erfafscheidingen aan de zijkanten van percelen tot 2,00 meter hoog vergunningvrij kunnen zijn. Dit terwijl veel gemeentes voorafgaand aan de inwerkingtreding van de Omgevingswet een streng beleid voerden op schuttingen, vooral hoekwoningen waarbij hoge schuttingen volgens de gemeentes het straatbeeld aantasten. Door het verschil tussen de oude wetgeving en de bruidsschat is er medio 2024 een Vangnetregeling geïntroduceerd. In de Vangnetregeling zijn de regels over erfafscheidingen aangevuld. In de Vangnetregeling is verduidelijkt dat het gaat om “de lijn die loopt langs de voorkant van het hoofdgebouw en vanaf daar evenwijdig loopt met het aangrenzend openbaar toegankelijk gebied zonder het hoofdgebouw te doorkruisen of in het gebouwerf achter het hoofdgebouw te komen”. Hiermee is duidelijk geworden dat de lijn eerst langs de voorgevel van het gebouw loopt en vervolgens langs de zijgevel mee de hoek om gaat. De Rechtbank Overijssel past de Vangnetregeling voor het eerst toe en concludeert dat de erfafscheiding ook onder de Omgevingswet vergunningplichtig is.
Concluderend
De onduidelijkheid over het al dan niet vergunningplichtig zijn van erfafscheidingen onder de Omgevingswet is met de Vangnetregeling Omgevingswet aangepakt. De Rechtbank Overijssel heeft de Vangnetregeling nu toegepast in de jurisprudentie, waardoor in deze zaak ook onder de Omgevingswet de erfafscheiding vergunningplichtig is.
