Kredietopzegging mag altijd tenzij onaanvaardbaar. De Hoge Raad herformuleert [oktober 2014]
Op 10 oktober 2014 wees de Hoge Raad een relevant arrest over de aloude discussie over de “onrechtmatige kredietopzegging”. Het volgende daarover.
Tot voor kort gingen veel rechtbanken bij de toetsing of een kredietopzegging, al dan niet onrechtmatig was, uit van het arrest Rabobank/Aarding van het Hof Arnhem uit 2003: ook wanneer de kredietovereenkomst voorzag in een opzeggingsbevoegdheid, mocht dat recht alleen worden uitgeoefend als voor kredietopzegging een voldoende zwaarwegende grond bestaat en de kredietopzegging voldoet aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. Daarbij formuleerde het Hof Arnhem een groot aantal factoren waaraan betekenis toekwam in het kader van de vraag of de kredietopzegging rechtsgeldig was. Dat waren de volgende eisen:
“4.31 Voor de rechtsgeldigheid van de opzegging van een bankkrediet zal onder meer betekenis toekomen aan de volgende factoren:
- De duur, de mate van exclusiviteit, de omvang en de ingewikkeldheid en het verloop van de kredietrelatie;
- een aanmerkelijke afname van de kredietwaardigheid en/of aanmerkelijke toeneming van het bancaire kredietrisico, waarbij met name van belang zal zijn of er voldoende dekking door zekerheid bestaat dan wel kan worden verleend en de mate van waarschijnlijkheid of en in welke omvang deze zal blijven bestaan (alles te stellen op de liquidatiewaarde);
- het gedrag en de betrouwbaarheid van de kredietnemer alsmede de mate waarin en de tijdigheid waarmee deze de bank op de hoogte heeft gesteld en stelt van alle voor de kredietrelatie relevante omstandigheden;
- of en in welke mate de kredietnemer toerekenbaar is tekortgeschoten (bij voorbeeld door (structurele en/of ruime) overschrijding van de kredietlimiet);
- de kans dat de onderneming van de kredietnemer, al of niet na reorganisatie of doorstart, zal overleven en de mate waarin de kredietnemer een reorganisatie heeft opgestart;
- welke termijn de kredietnemer krijgt om een andere (huis-)bankier te zoeken en welke ernstige financiële problemen voor de kredietnemer (zullen) ontstaan indien hij zijn financieringsbehoefte niet op korte termijn elders kan onderbrengen;
- de wijze van besluitvorming van de bank voorafgaand aan de opzegging en de wijze waarop overleg is gevoerd met de kredietnemer en of en in welke mate de bank de kredietnemer tevoren heeft gewaarschuwd;
- of de bank door eigen gedragingen (zoals toelating van overschrijding van de kredietlimiet) verwachtingen heeft gewekt;
- andere maatschappelijke belangen (waaronder het voorbestaan van werkgelegenheid).”
De Hoge Raad bepaalde in het arrest van 10 oktober jl.: alleen indien opzegging in de bijzondere omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is, kan een contractueel opzeggingsrecht niet worden uitgeoefend. Dat lijkt aan te sluiten bij Rabobank/Aarding, maar dat is niet [geheel] juist.
Daar waar Rabobank/Aarding voor leek te schrijven dat met kredietopzegging terughoudend moet worden omgesprongen en die kredietopzegging alleen dan niet onrechtmatig is als aan de genoemde voorwaarden is voldaan, lijkt het arrest van de Hoge Raad het tegenovergestelde te bepalen: kredietopzegging is in beginsel rechtmatig, indien de kredietovereenkomst daarin voorziet, tenzij de kredietopzegging onaanvaardbaar is. Dat is een geheel andere insteek, ik meen in het voordeel van de banken. Onaanvaardbaarheid is een veel zwaardere drempel die door de opgezegde aangetoond moet worden. Uiteraard wordt er daarbij gekeken naar de omstandigheden van het geval, waarbij bijvoorbeeld mee speelt of er een termijn voor herfinanciering wordt gegeven [in het arrest van de Hoge Raad 8 maanden].
Het arrest van de Hoge Raad: zie uitspraak.
Uiteraard is kredietopzegging nog steeds maatwerk, en moet daar niet te lichtvaardig mee worden omgesprongen. Sparren over wel of niet opzeggen kan altijd. U kunt altijd contact opnemen.
