Mag fotograaf foto’s gebruiken voor eigen doel?
Het is een veelgestelde vraag: mag een fotograaf die in opdracht foto’s heeft gemaakt, ook zelf de foto’s gebruiken? Ja, in sommige gevallen mag dat. Met de nadruk op sommige, want het mag lang niet altijd.
Om te beginnen moet er een onderscheid worden gemaakt tussen portretten en andere foto’s.
Portretfoto’s
Portretfoto’s zijn foto’s waarop een persoon is afgebeeld.
Uitgangspunt is dat de fotograaf het portret niet zonder toestemming van de geportretteerde mag gebruiken. Dit staat in artikel 20 Auteurswet. Ook uit de AVG volgt dat toestemming nodig is. De fotograaf moet dus eerst toestemming vragen voor de foto op social media of in een portfolio mag worden geplaatst.
Dit geldt ook als de geportretteerde onherkenbaar is. Uit een bepaalde lichaamshouding kan vaak toch worden afgeleid om wie het gaat. Ook uit andere aspecten kan volgens de rechter de identiteit van een persoon blijken. In principe is openbaring van een portret dus verboden.
Maar zoals altijd is er een uitzondering op de regel. Je kunt namelijk afwijkende afspraken maken met de fotograaf. In sommige gevallen geeft de geportretteerde de fotograaf toestemming om de foto’s voor eigen doelen te gebruiken. Fotografen plaatsen foto’s bijvoorbeeld vaak op social media om te laten zien welke opdrachten zij eerder hebben uitgevoerd.
Mijn advies is om steeds uitdrukkelijk aan te geven 1) voor welke foto’s toestemming wordt gegeven én 2) voor welk doel die foto’s mogen worden gebruikt. Mogen de portretten bijvoorbeeld op Instagram worden geplaatst, op LinkedIn of alleen in een portfolio? Mogen de foto’s aan anderen worden doorgegeven? Etc.
Als er afspraken zijn gemaakt, dan geldt wat is afgesproken.
Als portretten toch online worden geplaatst zonder toestemming, dan kan de geportretteerde een schadevergoeding van de fotograaf verlangen. Hoe hoog de schadevergoeding is hangt af van de aard van het portret. Recent werd een fotograaf bijvoorbeeld veroordeeld tot betaling van EUR 1.401,- voor het online plaatsen van verschillende pikante ‘boudoir’-foto’s.
Kortom: voorzichtigheid is geboden.
Andere foto’s
Maar een fotograaf maakt ook andere foto’s, bijvoorbeeld van producten, de natuur of interieur. Dit zijn geen portretten. En dus gelden hiervoor andere regels. Als de foto’s voldoende creatief zijn, geldt namelijk de bescherming van het auteursrecht (niet het portretrecht).
De wet kent de maker van de foto het auteursrecht toe. Dit betekent dat de fotograaf auteursrechten op de foto heeft. De fotograaf mag de foto’s gebruiken zoals hij of zij dat wil. Er is geen toestemming van de opdrachtgever nodig. De fotograaf heeft het recht de foto op social media te plaatsen.
Vaak worden de foto’s van een fotograaf gekocht. Hoe zit het dan? Dan is het steeds de vraag wat er met de koop is beoogd. Zijn daarbij de auteursrechten van de fotograaf overgedragen aan de opdrachtgever?
Zo ja, dan is de fotograaf geen rechthebbende meer. De opdrachtgever beschikt over de auteursrechten en is de enige persoon die de foto’s mag gebruiken. Stel, de fotograaf plaatst de foto’s toch op social media? Dan maakt de fotograaf inbreuk op de auteursrechten van de opdrachtgever.
Maar foto’s kunnen ook worden gekocht zonder dat er een overdracht van auteursrechten is afgesproken. Bijvoorbeeld omdat de fotograaf in zijn algemene voorwaarden heeft staan dat hij of zij altijd de auteursrechthebbende blijft. De fotograaf is dan nog steeds auteursrechthebbende en mag op grond van de Auteurswet de foto’s voor eigen doelen gebruiken.
Mijn advies is daarom om telkens na te denken over het gebruik dat je voor ogen hebt. En of je wil voorkomen dat een fotograaf de foto’s ook zelf (her)gebruikt.
Conclusie
Of een fotograaf een foto mag gebruiken, hangt af van het soort foto. Voor het openbaren van portretten is altijd toestemming van de geportretteerde nodig. Dit is anders bij overige foto’s. Daarbij is steeds de fotograaf de rechthebbende partij die de foto’s naar eigen inzicht mag gebruiken. Dat verandert pas als de auteursrechten aan de opdrachtgever worden overgedragen.
Meer weten over de rechten die op foto’s rusten? Neem dan contact met ons op.
