Modelrecht en auteursrecht op inwerpzuil

Hoe kun je de vorm van een gebruiksvoorwerp beschermen? Wanneer maakt iemand inbreuk op een modelrecht of auteursrecht?

In 2001 is een Benelux modelrecht geregistreerd voor een ontwerp van een inwerpzuil voor een ondergrondse afvalcontainer. Dit model was ontworpen in het kader van een aanbestedingsprocedure voor de gemeente Zoetermeer (‘Zoetermeerzuil’). IPV Delft exploiteert dit modelrecht. Hieronder een afbeelding van het modelrecht.

In 2007 heeft VConsyst ook een ontwerp gemaakt van een inwerpzuil voor een ondergrondse afvalcontainer. Dit in het kader van een aanbestedingsprocedure voor de gemeente Amstelveen (‘Amstelveenzuil’). VConsyst brengt haar model op de markt onder de naam M71.

In 2007 sluiten IPV Delft en VConsyst een Royaltyovereenkomst. In de overeenkomst erkent VConsyst dat de Amstelveenzuil gelijkenissen vertoont met de Zoetermeerzuil. VConsyst betaalt IPV Delft een royaltyvergoeding per verkocht M71 model en verklaart de (IE)rechten van IPV Delft niet te zullen betwisten. VConsyst mag alleen met toestemming van IPV Delft wijzigingen aanbrengen in het model. De toestemming is geografisch beperkt tot de Benelux. In overleg kan onder vergelijkbare voorwaarden een overeenkomst voor buiten de Benelux gesloten worden. VConsyst heeft het model doorontwikkeld tot M73 dat naar Noorwegen en Frankrijk wordt verkocht.

Links de Amstelveenzuil (M71), midden de Zoetermeerzuil en rechts de M73.

IPV Delft heeft VConsyst gesommeerd het gebruik buiten de Benelux te staken. VConsyst betwist royalty verschuldigd te zijn voor gebruik buiten de Benelux en ontbindt de overeenkomst wegens dwaling.

De uitspraak: modelrecht

De rechtbank overweegt in haar uitspraak van 20 januari 2021[1] dat de vermarkting van M71 en M73 zuilen in Frankrijk en Noorwegen buiten de territoriale reikwijdte van de Royaltyovereenkomst valt. Partijen zijn geen verplichting overeengekomen om een afspraak te maken voor gebruik buiten de Benelux. De royaltyovereenkomst bepaalt dat partijen dat ‘kunnen’ doen. En dus is geen sprake van een tekortkoming aan de zijde VConsyst. De vorderingen gebaseerd op het modelrecht worden daarom afgewezen.

Auteursrecht

IPV Delft baseert haar vordering ook op het door haar gestelde auteursrecht op de Zoetermeerzuil. De vraag of sprake is van een geldig auteursrecht en of daar inbreuk op wordt gemaakt, moet worden beoordeeld naar het recht van het land voor welk grondgebied de bescherming wordt ingeroepen. In dit geval dus naar Frans en Noors recht. Omdat het auteursrechtelijke werkbegrip en het inbreukbegrip in de EU en EER zijn geharmoniseerd zal een vaststelling naar Nederlands recht gelijk zijn aan een vaststelling naar Frans en Noors recht.

De rechtbank beantwoordt als eerste de vraag of de Zoetermeerzuil een auteursrechtelijk beschermd werk is. Hiervan is sprake omdat “de Zoetermeerzuil ten tijde van het ontwerpen daarvan, in 2001, af week van het toen bestaande vormgevingserfgoed, dat alleen rechthoekige en ‘huisvormige’ inwerpzuilen kende”.

De rechtbank beantwoordt vervolgens de vraag of de M71 en M73 inbreuk maken op het auteursrecht op de Zoetermeerzuil. Daarbij moeten de totaalindrukken van deze inwerpzuilen met elkaar worden vergeleken. Daarbij zijn de auteursrechtelijk beschermde elementen bepalend. De rechtbank laat daarom de vorm van het hijsmechanisme (voor zover relevant: een platte, verticaal geplaatste plaat met een gat erin of een knop met twee ‘ribbels’) als technisch bepaald buiten beschouwing. De rechtbank geeft een opsomming van de verschillen en overeenkomsten. Vervolgens overweegt de rechtbank dat, gezien de genoemde verschillen die bij vergelijking tezamen genomen leiden tot een afwijkende totaalindruk ten opzichte van de Zoetermeerzuil, de M71 en de M73 geen inbreuk maken op het auteursrecht op de Zoetermeerzuil.

Proceskosten

IPV Delft had gesteld dat 50% van de kosten toegerekend moesten worden aan het geschil over de nakoming van de Royaltyovereenkomst. De rechtbank oordeelt echter dat vorderingen, die neerkomen op handhaving van de Royaltyovereenkomst, waarin een licentie is verleend aan VConsyst, geheel binnen het bereik van artikel 1019h Rv (volledige proceskostenveroordeling) vallen.

Wat betekent dit voor de praktijk:

• Vormgeving van gebruiksvoorwerpen, zoals een inwerpzuil voor ondergrondse afvalcontainers, kan met verschillende intellectuele eigendomsrechten worden beschermd (zoals auteursrecht en modelrecht);
• Wanneer een partij (potentieel) inbreuk maakt op rechten van een andere partij dan kunnen partijen afspraken maken zodat zij naast elkaar kunnen bestaan (co-existance agreement, royalty agreement). Daarbij is van belang hoe zaken worden geformuleerd (partijen ‘kunnen’ een overeenkomst sluiten versus partijen ‘zullen’ een overeenkomst sluiten).
• Vormgevingsaspecten die ‘technisch’ zijn bepaald vallen buiten het auteursrecht (en modelrecht).
• Ook vorderingen die zien op (aspecten van) een overeenkomst met betrekking tot de handhaving van intellectuele eigendomsrechten, vallen onder de volledige proceskostenveroordeling van 1019 Rv.

Mocht je vragen hebben over auteursrechten, modelrechten, inbreuken daar op, de uitzondering wanneer sprake is van een technisch effect, of andere vragen over intellectuele eigendomsrechten, exploitatie van intellectuele eigendomsrechten (licentieovereenkomst, royalty overeenkomst), dan kun je contact opnemen met Jos van der Wijst (wijst@bg.legal  of 0650695916).

[1] Rechtbank Den Haag, 20 januari 2021, C109/582749 / HA ZA 19-1135

Jos van der Wijst