Juridische gevolgen Food product recall door Listeria

Op 4 oktober 2019 heeft vleeswarensnijderij Offerman een veiligheidswaarschuwing afgegeven. Vleeswaren afkomstig van dit bedrijf waren mogelijk besmet met de listeria bacterie. De Listeria bacterie leidt bij gezonde mensen met een normale afweer in het algemeen niet tot ernstige klachten. Maar bij risicogroepen kan de bacterie tot (ernstige) verschijnselen leiden, zoals maag-/darmproblemen, bloedvergiftiging, hersenvliesontsteking en miskramen. Wat zijn de juridische gevolgen van deze food product recall? Zie ook een eerder blog hierover.

Hoe is het ontdekt[1].

De besmetting is ontdekt doordat gebruik is gemaakt van een nieuwe technologie (Whole Genome Sequencing[2] (WGS)). De Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) neemt monsters van voedingsmiddelen, waaronder vleeswaren, in supermarkten. Van deze monsters worden door het Wageningen Food Safety Research Laboratorium (WFSR) DNA-gegevens bewaard. Van patiënten met een Listeria-infectie worden de bacteriën onderzocht en de DNA-gegevens in kaart gebracht. Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) zag bij meerdere patiënten een bepaald type Listeria voorkomen. Het RIVM heeft vervolgens contact opgenomen met de NVWA. De NVWA heeft de DNA-gegevens vergeleken met de DNA-gegevens uit hun voedsel- en bedrijfsbemonstering. Dit leverde een match op. Na vervolgonderzoek kwam de NVWA uit bij het bedrijf Offerman. Vervolgens zijn op het bedrijf zelf monsters afgenomen en positief bevonden op aanwezigheid van Listeria.

Gevolgen van de Listeria besmetting

Volgens het RIVM zijn als gevolg van Listeria besmetting de afgelopen 2 jaar 20 patiënten besmet geraakt via vleeswaren. Hiervan zijn drie patiënten overleden en één vrouw heeft een miskraam gehad.[3]

Tot welke actie heeft het geleid?

In september 2019 had de NVWA al een boete opgelegd wegens niet effectieve schoonmaak. Op 2 oktober 2019 gaf het WFSR aan dat de aangetroffen Listeria van dit bedrijf gematcht kon worden met de ziektegevallen. Op 3 oktober 2019 heeft de NVWA de volgende maatregelen aan het bedrijf opgelegd:

1. Een productiestop op de locatie van de vleeswarensnijderij in Aalsmeer;
2. Voor alle producten, waarin Listeria kan groeien, moet het bedrijf een terughaalactie uitvoeren. Het gaat om meer dan 300.000 kilogram vleeswaren;
3. Het bedrijf moet afnemers informeren, onder andere supermarkten en groothandel. Zij moeten een publiekswaarschuwing doen;
4. Het bedrijf moet het reinigings- en desinfectieprogramma aanzienlijk verbeteren en intensiever monitoren;
5. Tenslotte moet het bedrijf de controles op de eindproducten intensiveren.

Wie is verplicht tot het doen van een food recall

De leverancier van een levensmiddel, in dit geval Offerman, moet een product terugroepen. Wanneer de leverancier buiten de EU is gevestigd, dan is de importeur verantwoordelijk voor de recall. Wanneer het een ‘huismerk product’ is dan is het een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de leverancier en de huismerk distributeur. De NVWA heeft nauwkeurig aangegeven wat er in een veiligheidswaarschuwing moet zijn opgenomen[4] Zie bijvoorbeeld de veiligheidswaarschuwing van ALDI:

Wat zijn de juridische gevolgen van deze recall?

Contractueel

Indien een leverancier van levensmiddelen een onveilig levensmiddel heeft geleverd, dan staat daar eigenlijk wel mee vast dat er ‘wanprestatie’ (het niet nakomen van een verplichting uit een contract) is gepleegd. Dan is de leverancier aansprakelijk voor de schade die daar het gevolg van is. Degene die een contractuele relatie hebben met de leverancier (afnemers) zouden de leverancier op basis van de overeenkomst kunnen aanspreken. Daarbij spelen vragen zoals:

• Aan wie is de recall toerekenbaar?
• Hoever reikt de recall; welke producten (in de schappen) moeten worden teruggeroepen en welke producten uit de voorraad mogen niet meer worden verkocht?
• Zijn partijen een beperking van aansprakelijkheid overeengekomen in de overeenkomst (algemene voorwaarden)?
• Kan een directe link worden aangetoond tussen de listeria-besmetting en de schade?

Onrechtmatig handelen

Voor degene die geen contractuele relatie met de leverancier hebben, zal sprake moeten zijn van een onrechtmatige daad om schade te kunnen claimen. Denk bijvoorbeeld aan de patiënten die ziek zijn geworden. Op grond van productaansprakelijkheid zijn leveranciers aansprakelijk voor gezondheidsschade door onveilige levensmiddelen. Maar hoe zit het met andere leveranciers van vleesproducten die schade lijden door de publieke onrust door deze recall? Juridisch is het erg lastig om die schade verhaald te krijgen.

Tips

Communicatie

De schade van een food product recall kan voor verschillende partijen in de food keten groot zijn. Niet alleen voor de leverancier van het levensmiddel. De naam van het bedrijf gaat al snel viral. En daarmee is de (goede) naam van een bedrijf (en soms een hele sector) vaak onherstelbaar beschadigd. Tip: Het is daarom ook goed om de communicatie bij een food recall met een communicatie adviseur af te stemmen.

Betalingsproblemen

Omdat de schade groot kan zijn, kunnen ook toeleveranciers en personeelsleden van het bedrijf schade lijden. De recall kan tot gevolg hebben dat rekeningen niet worden betaald en dat schade (van retailers) als gevolg van de recall vergoed moeten worden. Veel retailers hebben een recall protocol met daarin opgenomen de (minimum) bedragen die een leverancier bij een recall aan de retailer moet betalen. Denk daarbij aan de personeelskosten voor het uit de schappen van de winkel halen van de producten, het verzamelen en mogelijk vernietigen van de producten, etc. Door deze kosten wordt betaling van facturen vaak opgeschort. En dat kan de leverancier in betalingsproblemen brengen en zelfs uiteindelijk tot het faillissement van de leverancier leiden. Tip: regel in het contract met leveranciers en afnemers hoe om te gaan met een food product recall. Wie heeft welke verplichtingen. Wie moet zich waarvoor verzekeren. Wie moet welke kosten vergoeden.

Contracten

In contracten (en algemene voorwaarden) regel je onder andere wie, waartoe verplicht is. Tip: Besteed aandacht hieraan. Regel dit soort zaken in je inkoop-/verkoop voorwaarden en zorg dat deze op de juiste wijze worden overeengekomen. Het komt regelmatig voor dat een partij goede leverings-/inkoopvoorwaarden heeft, maar dat deze niet op de juiste wijze van toepassing zijn verklaard. Dit kan verstrekkende gevolgen hebben. Onder meer met betrekking tot (beperking van) aansprakelijkheid voor schade door een food product recall.

Verzekeringen

Voor schade door een food product recall kun je je verzekeren. Tip: kijk kritisch naar waar je daadwerkelijk voor verzekerd bent. Er zijn veel soorten van product recall verzekeringen. Niet iedere verzekering dekt iedere schade. Meer weten over welke juridische gevolgen een recall kan hebben? Neem met mij contact op voor meer info of advies: Jos van der Wijst wijst@bg.legal 06-50695916 [1] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2019/10/04/kamerbrief-over-incident-listeria-in-vleesproducten [2] https://en.wikipedia.org/wiki/Whole_genome_sequencing [3] https://www.rivm.nl/nieuws/vleeswaren-waarschijnlijk-bron-20-patienten-met-listeria [4] https://www.nvwa.nl/over-de-nvwa/hoe-de-nvwa-werkt/onveilige-producten-van-melden-tot-waarschuwen/veiligheidswaarschuwingen-aanleveren-bij-nvwa-en-klanten-informeren