De patiënt en zijn familie. Mag de zorgaanbieder de behandelingsovereenkomst beëindigen? Mag dit ook bij een verstoorde relatie met de familie?
Eerder schreven wij over de
totstandkoming van de geneeskundige behandelingsovereenkomst en de mogelijke gronden waarop de zorgaanbieder kan weigeren om de geneeskundige behandelingsovereenkomst met een patiënt aan te gaan. In dit artikel zullen wij de mogelijkheden bespreken die de zorgaanbieder heeft om de geneeskundige behandelingsovereenkomst op te zeggen. Voor de zorginstelling als contractspartij kunnen ten opzichte van de hulpverlener soms extra eisen bestaan, hier wordt specifiek bij stil gestaan. Ook komt de vraag aan de orde, of een verstoorde relatie met de familie een reden is tot beëindiging van de behandelingsovereenkomst.
De beëindiging van de behandelingsovereenkomst
Het is een logisch gevolg van de contractvrijheid om op een bepaald moment de behandelingsovereenkomst te beëindigen. De behandelingsovereenkomst kan op verschillende manieren worden beëindigd. Een veel voorkomende mogelijkheid is de beëindiging met wederzijds goedvinden. Dit zal veelal plaatsvinden wanneer de behandelingsovereenkomst is afgerond of in gevallen van een essentieel meningsverschil over de behandeling, zoals over het behandelingsplan.
Het eenzijdig opzeggen van de behandelingsovereenkomst door de zorgaanbieder
De patiënt kan een behandelingsovereenkomst altijd opzeggen. Een zorgaanbieder kan dat niet zomaar. De wet geeft aan dat het opzeggen alleen kan indien daar gewichtige redenen voor zijn. De zorgaanbieder moet hier heel terughoudend mee omgaan. Er dient namelijk door de zorgaanbieder in hoge mate rekening worden gehouden met de afhankelijkheid en gezondheidstoestand van de patiënt.
Redenen voor beëindiging van een behandelingsovereenkomst
Wat onder een gewichtige reden valt, hangt af van de omstandigheden van het geval. Om over te gaan tot opzegging van de behandelingsovereenkomst, moet in principe sprake zijn van een zodanig ernstige situatie dat herstel daarvan niet meer mogelijk is. Hieronder zullen eerst de meest voorkomende redenen worden besproken.
- De aard en/of omvang van de hulpvraag wijzigt wezenlijk en gaat de expertise of de mogelijkheden van de hulpverlener te buiten;
- De hulpverlener heeft aanzienlijk belang bij het beëindigen van de behandelingsovereenkomst;
- De patiënt weigert voortdurend de rekening te betalen;
- De hulpverlener heeft een ernstig conflict met de patiënt en/of de patiënt wil niet meewerken aan de behandeling;
- De patiënt vertoont zeer onheus of agressief gedrag.
1. De aard en/of omvang van de hulpvraag wijzigt
Goede hulpverlening moet altijd voorop staan. Gedurende een behandeling kan de hulpvraag zodanig veranderen, dat de behandelingsovereenkomst moet worden beëindigt en wellicht moet worden overgedragen. Dit doet zich bijvoorbeeld voor als de hulpverlener niet (meer) beschikt over voldoende deskundigheid.
2. Aanzienlijk belang van de hulpverlener
Het aanzienlijk belang van de hulpverlener kunnen zowel praktische alspersoonlijke redenen zijn. Een voorbeeld van een praktische reden is het (tijdelijk) stoppen van de praktijk vanwege bijvoorbeeld arbeidsongeschiktheid. Er is ook sprake van een aanzienlijk belang als een hulpverlener persoonlijke gevoelens heeft ontwikkeld voor de patiënt.
3. Patiënt weigert de rekening te betalen
Indien een patiënt tot meerdere malen toe (dus structureel) weigert om de rekening van de zorgaanbieder te betalen, kan dat een reden zijn voor opzegging van de behandelingsovereenkomst. Eén onbetaalde rekening is onvoldoende reden. De zorgaanbieder moet de patiënt, bij voorkeur schriftelijk, op de hoogte stellen van de openstaande rekeningen, hem wijzen op zijn plicht om te betalen en de patiënt duidelijk op de consequenties hebben gewezen indien hij daar voldoet. Alleen dan kan de behandelingsovereenkomst worden beëindigd.
4. Ernstig conflict of niet meewerken aan behandeling
Om aan deze reden te voldoen moet er wel sprake zijn van een ernstig conflict. Indien een patiënt een second opinion wil of het enkele feit dat de patiënt zich niet aan het zorgplan houdt, is onvoldoende om de behandelingsovereenkomst op te zeggen. De zorgaanbieder kan de behandelingsovereenkomst wel beëindigen indien het conflict ernstige gevolgen heeft voor de behandeling. Indien de patiënt informatie achterhoudt die voor goede hulpverlening noodzakelijk is, terwijl dit redelijkerwijs wel van hem verwacht kon worden, kan de behandelingsovereenkomst ook worden opgezegd. Ook ten aanzien van klachten die de patiënt tegen de hulpverlener indient, moet sprake zijn van herhaling. Een enkele klacht of dreiging daarmee is niet voldoende. De hulpverlener moet dan met de patiënt het gesprek aangaan of de patiënt ook van mening is dat de vertrouwensband onherstelbaar is beschadigd.
5. De patiënt vertoont zeer onheus of agressief gedrag
Onder deze categorie vallen verschillende vormen van gedrag die als voldoende reden worden beschouwd, zoals bijvoorbeeld als de patiënt zich discriminerend, seksistisch of uiterst negatief uitlaat, tegenover de hulpverlener of anderen. Andere voorbeelden zijn fysieke agressie, overlast veroorzaken en grensoverschrijdend gedrag, zoals bedreiging. De zorgaanbieder heeft hier een verantwoordelijkheid om de communicatie te herstellen. Een eenmalige onheuse uitlating is onvoldoende gewichtige reden. Indien het niet lukt om de relatie te herstellen en de patiënt zich meermaals onheus heeft gedragen, kan de behandelingsovereenkomst worden opgezegd. Soms kan een eenmalige gedraging zo extreem zijn dat het van de zorgaanbieder niet gevergd kan worden om de behandelingsovereenkomst voort te zetten. Indien het gedrag van de patiënt samenhangt met de aard van de ziekte, zal de zorgaanbieder terughoudender moeten zijn bij het beëindigen van de behandelingsovereenkomst. In beginsel is de regel dat hoe minder de patiënt aan zijn gedrag kan doen, hoe moeilijker het voor de zorgaanbieder zal zijn om de patiënt de noodzakelijke zorg te onthouden. Ook dit is weer afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Belangrijk is vooral dat de zorgaanbieder moet kunnen aantonen dat deze alles heeft gedaan om de relatie te herstellen tot een aanvaardbare situatie.
Beëindiging vanwege gedrag van familie en/of vertegenwoordigers van de patiënt?
In beginsel kan de behandelingsovereenkomst van de patiënt niet snel worden beëindigd, indien er een verstoorde relatie is tussen de hulpverlener en de vertegenwoordiger. De patiënt zou dan schade lijden door het gedrag van zijn vertegenwoordiger.
Echter kan de situatie ontstaan dat het gedrag van de familie en/of de vertegenwoordiger de hulpverlening zodanig verstoort, dat er geen goede hulpverlening meer kan plaatsvinden. Bij de vraag of beëindiging van de behandelingsovereenkomst gerechtvaardigd is, moet de hulpverlener met veel omstandigheden rekening houden. Zo is dit afhankelijk van de gedragingen van dit familielid en van de aard van de relatie tussen de persoon en de patiënt en daarmee de arts. Hierbij dient ook meegewogen worden of er andere, minder verstrekkende, maatregelen mogelijk zijn, waardoor de hulpverlening wel goed kan plaatsvinden.
Indien een hulpverlener de behandelingsovereenkomst wil opzeggen vanwege gedragingen van de familie, is het raadzaam dit ook met de patiënt te bespreken. Opzeggen van de behandelingsovereenkomst om deze reden vraagt om extra voorzichtigheid.
Wil een zorginstelling als contractspartij de behandelingsovereenkomst opzeggen, gelden nog extra eisen. Dit geldt al helemaal wanneer de patiënt in de instelling verblijft en door de opzegging moet worden overgeplaatst. De zorginstelling moet ook extra aandacht bieden aan het opzegtermijn.
Zorgvuldigheidseisen
Voordat een behandelingsovereenkomst wordt beëindigd, moet de zorgaanbieder de volgende zorgvuldigheidseisen aflopen:
- De patiënt herhaaldelijk waarschuwen en onderzoeken of herstel van de relatie mogelijk is;
- De patiënt mondeling op de hoogte brengen en het schriftelijk bevestigen aan de patiënt;
- Een redelijk termijn aanbieden voordat de behandelingsovereenkomst daadwerkelijk beëindigd wordt;
- Noodzakelijke hulp blijven verlenen tot de patiënt een andere zorgaanbieder heeft gevonden;
- Medewerking verlenen om elders zorg te ontvangen.
Ook ten aanzien van de familie van de patiënt is het goed om herhaaldelijk te waarschuwen bij ernstig gedrag van de familie en proberen om de relatie te herstellen. Het is raadzaam om met de familie, net zoals bij de patiënt, afspraken te maken over wat wenselijk wordt geacht. Advies is om de gegeven waarschuwing(en) schriftelijk vast te leggen.
Aanvullende aandachtspunten voor de zorginstelling
Indien de behandelingsovereenkomst met de zorginstelling is gesloten gelden niet alleen de voorwaarden die hierboven staan genoemd. Leeft een patiënt essentiële regels van een zorginstelling niet na en is de patiënt herhaaldelijk gewaarschuwd, dan kan de behandelingsovereenkomst opgezegd worden. De zorginstelling moet wel extra terughoudend zijn als blijkt dat de patiënt in grote mate van de zorg afhankelijk is. Dit is al helemaal aan de orde indien hij de zorg niet (snel) van een andere instelling kan krijgen. De duur van de behandelingsovereenkomst is hierbij een omstandigheid die meegewogen dient te worden. Een uiterst zorgvuldige procedure is vereist.
Ook op de zorgvuldigheidseisen van de zorginstelling wordt zwaarder getoetst, bijvoorbeeld over het aanhouden van een redelijke termijn voordat de overeenkomst daadwerkelijk wordt beëindigd. Het al dan niet voorhanden hebben van een passend, redelijk alternatief voor hulp buiten de zorginstelling, is van invloed op de bepaling van de termijn.
Conclusie
Bij het opzeggen van de geneeskundige behandeling dient terughoudendheid betracht te worden. Enkel onder bovenstaande redenen en onder strenge zorgvuldigheidseisen kan dit gedaan worden. Naast terughoudendheid is zorgvuldigheid geboden voor een goede afweging. Voor een zorginstelling gelden strengere eisen. Opzegging van de behandelingsovereenkomst vanwege gedragingen van de familie van de patiënt is dus mogelijk, echter vraagt dit om extra voorzichtigheid. Het advies om goed te blijven communiceren met de patiënt (en de familie) en duidelijke afspraken te maken. Een goede dossieropbouw is noodzakelijk.
Bent u een zorginstelling en heeft u vragen over het (al dan niet) aangaan van een geneeskundige behandelingsovereenkomst? Of heeft u meer in het algemeen zorgvraagstukken? Neem dan contact op met
Team Zorg BG.legal.
