In het kader van de Jeugdwet kunnen aanbieders van jeugdhulp geconfronteerd worden met controles van de gemeente om de rechtmatigheid en doelmatigheid van geleverde jeugdhulp te waarborgen. Maar in hoeverre moet aanbieders meewerken aan deze controle? En wat zijn de verantwoordelijkheden van aanbieders als het gaat om privacygevoelige medische gegevens?
Het geschil
In een recent arrest van de Rechtbank Limburg stond de vraag centraal of een jeugdhulpverlener verplicht is tot medewerking aan een controle naar de rechtmatigheid en doelmatigheid van geleverde jeugdhulp.
De aanbieder van jeugdhulp in casus wilde niet meewerken aan de gewenste detailcontrole. Deze controle zou volgens haar niet voldoen aan de eisen uit de AVG, Jeugdwet en Regeling Jeugdwet en deze werd door haar als disproportioneel beschouwd.
De betreffende detailcontrole vroeg om inzage in 80 medische dossiers. De rechter moest beoordelen of de getrapte controlesystematiek zoals vastgesteld in de Jeugdwet was gevolgd. Alleen dan kan namelijk medewerking worden gevergd.
De controlesystematiek van de Jeugdwet
In het kader van de Jeugdwet zijn gemeenten verantwoordelijk voor de controle van de rechtmatigheid en doelmatigheid van geleverde jeugdhulp. Deze controles zijn verdeeld in een getrapte controlesystematiek:
- Formele controle: Het proces omvat allereerst een formele controle van de facturen. Voldoet de rekening aan de gemaakte afspraken? De benodigde gegevens voor het uitvoeren van de formele controle zijn vaak intern al aanwezig bij de gemeenten.
- Materiële controle: Signalen afkomstig uit de formele controle kunnen aanleiding zijn tot een materiële controle. Het doel van een materiële controle is een onderzoek naar de doel- en rechtmatigheid van de gedeclareerde hulp. Is de gedeclareerde zorg ook daadwerkelijk geleverd? De gemeente moet de stappen uit de Regeling Jeugdwet volgen, waaronder het bepalen van een controledoel, het uitvoeren van een risicoanalyse en het opstellen en uitvoeren van een algemeen controleplan.
- Detailcontrole: Pas na de materiële controle kan een detailcontrole een vervolgstap zijn, indien er nog onvoldoende zekerheid is verkregen over de rechtmatigheid en/of doelmatigheid van de verleende zorg. De detailcontrole bestaat uit een specifieke risicoanalyse, een specifiek controleplan en doel. Bij de detailcontrole mag de gemeente niet verder onderzoeken dan noodzakelijk is voor het doel.
Verwerking van persoonsgegevens
De Regeling Jeugdwet bepaalt welke type persoonsgegevens, gewone en bijzondere, gemeenten mogen verwerken tijdens controles. Bijzondere persoonsgegevens krijgen extra bescherming omdat deze gegevens een grote impact hebben. Dit ziet bijvoorbeeld op persoonsgegevens waaruit iemands etnische afkomst blijkt of gegevens over iemands gezondheid. Deze bijzondere gegevens mogen niet verwerkt worden, tenzij er een wettelijke uitzondering is.
Bij de uitvoering van de materiële controle worden bijzondere persoonsgegevens over iemands gezondheid gebruikt die al bekend zijn bij de gemeente vanuit hun eigen taken. Het medisch dossier van de jeugdhulpverlener is hierbij niet nodig.
Indien inzage in het medisch dossier toch vereist is, zoals in de Limburgse casus, kan dit alleen door of onder verantwoordelijkheid van een persoon die is gebonden aan het medisch beroepsgeheim. De gemeente moet dan wel uit te leggen waarom het niet met een andere methode kan.
Lees ook:
Het beroepsgeheim in de zorg: alles wat zorgverleners moeten weten!
Het oordeel van de rechter
Volgens het oordeel van de rechter was het controleplan algemeen van aard en gold het niet alleen voor deze specifieke jeugdhulpaanbieder. Tevens is er niet voldaan aan de vereiste vier stappen voor een materiële controle. Door de getrapte systematiek kan er van de jeugdhulpaanbieder dan ook niet vereist worden om mee te werken aan de detailcontrole.
Wat betekent dit voor de praktijk?
Van een aanbieder van jeugdhulp kan alleen worden verplicht medewerking te leveren als aan alle wettelijke vereisten van de controle is voldaan. Voor een jeugdhulpaanbieder is het daarom van belang om na te gaan of een materiële controle voldoet aan de vier wettelijke vereisten.
Pas nadat een materiële controle is uitgevoerd kan een detailcontrole volgen. Het is in beginsel dus niet mogelijk om direct over te gaan op de controle van een dossier. Vraagt de gemeente direct persoonsgegevens op? Dan is het raadzaam om een toelichting te vragen aan de gemeente. Hierbij kunt u verwijzen naar de Regeling Jeugdwet.
Voor jeugdhulpaanbieders die onderworpen zijn aan controles en vragen hebben over de rechtmatigheid ervan, met name betreffende inzage in medische dossiers van cliënten, staat ons team klaar om te helpen. Neem gerust contact op met
een van onze medewerkers!
ECLI:NL:RBLIM:2023:4475
