Raad van State verruimt toetsing aan beleid
Op 26 oktober 2016 [zaaknummer 201507715/1/A3] heeft de Afdeling bestuursrechtspraak een belangrijke uitspraak gedaan over de zogenaamde inherente afwijkingsbevoegdheid. Ik zal eerst in het kort uitleggen wat het inhoudt en de rechtspraak tot 26 oktober uitkeggen. Vervolgens bespreek ik in het kort de uitspraak om ten slotte stil te staan bij de kansen die de uitspraak biedt. In het volgende nummer van Praktisch Bestuursrecht zal ik dat uitgebreider doen in een noot.
Lijn tot 26 oktober 2016
Wat betekent een inherente afwijkingsbevoegdheid? Zie het als een soort hardheidsclausule. Het is de mogelijkheid die het overheidsorgaan heeft [meestal het College van B&W] om af te kunnen wijken van eigen beleidsregels [een voorbeeld daarvan is een gemeentelijke beleidsnota] als dit voor een belanghebbende gevolgen heeft die om bijzondere omstandigheden onevenredig zijn in verhouding met het doel van de beleidsnota.
In zeer bijzondere gevallen kan dus van het eigen beleid worden afgeweken. In de beleidsnota staat uitgebreid beschreven hoe het overheidsorgaan net een bevoegdheid omgaat. Dat verhoogt de rechtszekerheid, dat willen zeggen dat de burgers dan van tevoren weten hoe een overheidsorgaan denkt en werkt en daar op kunnen vertrouwen.
Tot voor kort was de lijn van de hoogste bestuursrechter [Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State] erg duidelijk: er is alleen sprake van bijzondere omstandigheid als deze niet in de beleidsnota is verwerkt en een strikte naleving van de beleidsnota tot een uitkomst zou leiden die de beleidsnota niet heeft bedoeld. Hoe dan ook: duidelijk moet zijn dat bij het vaststellen van de beleidsnota hiermee geen rekening is gehouden.
Lijn na 26 oktober 2016
De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State vindt dat de omstandigheden die bij het opstellen van een beleidsregel, dus bijvoorbeeld in een gemeentelijke beleidsnota, zijn beschreven en verwerkt geen reden is om die omstandigheid dan maar buiten beschouwing te laten.
De rechter geeft zelf aan dat het bestuursorgaan niet alles van tevoren exact kan voorspellen en beoordelen. Met andere woorden: doe de check op het moment dat zich de vraag voordoet. Dan kan de wereld er al weer heel anders uitzien.
Voordeel
Het voordeel is dat er meer ruimte is om een beroep te doen op deze hardheidsclausule. De toetsing is behoorlijk verruimd. Het overheidsorgaan moet veel meer moeite doen om te onderbouwen waarom toch geen gebruik gemaakt wordt van deze inherente afwijkingsbevoegdheid. Alleen een ‘njet’ met verwijzing naar een beleidsnota is onvoldoende.
