ZZP’er, bedrijfsongeval en de Hoge Raad

Helaas gebeuren er in de bouw veel arbeidsongevallen. Bij verschillende daarvan zijn ZZP’ers [zelfstandigen zonder personeel] betrokken. Door bouwondernemers wordt vaak gebruik gemaakt van ZZP’ers. Kan een ZZP’er als hij een ongeval krijgt tijdens zijn werkzaamheden een beroep doen op de werkgeversaansprakelijkheid?

Werkgeversaansprakelijkheid

Op basis van de wet heeft een werkgever een zorgplicht voor de veiligheid van de werkomgeving van de werknemer. De werkgever is aansprakelijk voor schade die een werknemer lijdt tijdens zijn werk, tenzij de werkgever kan bewijzen dat hij voldoende maatregelen heeft genomen om een ongeval en schade te voorkomen.

Tussen werkgever en werknemer bestaat een arbeidsverhouding. Deze arbeidsverhouding ontbreekt als een bouwonderneming gebruik maakt van een ZZP’er. Immers tussen de ondernemer en de ZZP’er wordt een overeenkomst van opdracht gesloten en niet een arbeidsovereenkomst.

Geniet de ZZP’er dan toch de bescherming als ware hij een werknemer? De literatuur op dit gebied laat verschillende meningen zien. Ook de [lagere]rechters hebben uiteenlopende uitspraken gedaan.

Argumenten tegen

• De wetgever heeft de bescherming niet bedoeld voor zelfstandigen;
• De ZZP’er heeft een volledig zelfstandige en onafhankelijke positie en heeft er ook bewust voor gekozen om aan het keurslijf van een arbeidsovereenkomst te ontkomen. Het heeft voordelen en nadelen;
• De ZZP’er werkt [ in beginsel] niet alleen voor eigen rekening maar ook voor eigen risico. Hij zal dan ook zelf de nodige maatregelen [verzekering] moeten treffen.

Argumenten voor

• ZZP’er is vaak een ‘schijn’ zelfstandige; is vaak een opdrachtnemer die in de praktijk feitelijk afhankelijk is van een enkele opdrachtgever; vaak is dat de ex werkgever;
• een behoorlijke [arbeidsongeschiktheids]verzekering is vaak te duur voor een ZZP’er;
• een opdrachtgever komt onder werkgeversaansprakelijkheid uit als hij gebruik maakt van ZZP’ers in plaats van eigen werknemers. De zorgplicht zou dan op een laag pitje kunnen staan.

Uitspraak Hoge Raad 23 maart 2012

De Hoge Raad heeft een einde gemaakt aan de verdeeldheid en discussie over dit onderwerp. In haar arrest van 23 maart heeft zij bepaald dat ook een zelfstandige, zoals een ZZP’er zich kan beroepen op werkgeversaansprakelijkheid. In deze zaak verrichtte de ZZP’er werkzaamheden aan een vezelverwerkingsmachine. Er vond een ernstig ongeval plaats met als gevolg dat het rechterbeen van de ZZP’er moest worden geamputeerd. De ZZP’er had geen arbeidsongeschiktheidsverzekering afgesloten.

Als voorwaarde stelt de Hoge Raad wel dat er sprake moet zijn van werkzaamheden “in de uitoefening van zijn bedrijf of beroep”. Dit betekent, simpel gezegd, dat de activiteiten van de ZZP ‘er ook door de eigen werknemer van de opdrachtgever verricht zouden kunnen worden.

Bijvoorbeeld; een stukadoorsbedrijf geeft een ZZP ‘er de opdracht om te stuken. De ZZP’er overkomt tijdens deze werkzaamheden een ongeval. Deze ZZP’er kan dan een beroep doen op de werkgeversaansprakelijkheid. Een stukadoorsbedrijf geeft een ZZP’er [glazenwasser] opdracht om de ramen te wassen. De ZZP’er overkomt tijdens deze werkzaamheden een ongeval. Deze ZZP’er kan dan geen beroep doen op de werkgeversaansprakelijkheid. Hetgeen ook logisch is omdat ramen wassen niet tot de activiteit van het inhurende bedrijf behoort.

Geen risico aansprakelijkheid

Alhoewel de [zware] bewijslast inzake werkgeversaansprakelijkheid bij de werkgever ligt is de werkgeversaansprakelijkheid [nog] geen risico aansprakelijkheid.
Wel hoeft de werknemer alleen maar aan te tonen dat hij een ongeval heeft gehad en hierdoor schade heeft geleden. De werkgever kan aansprakelijkheid dan alleen nog afhouden als hij kan bewijzen dat hij aan zijn zorgplicht heeft voldaan. Eigen schuld van de werknemer speelt geen rol en verdeelt de schade ook niet.

Oude gevallen

Thans blijkt dat deze vergaande bescherming dus ook voor de ZZP’er geldt. Het loont dan ook de moeite om ook in ‘oude’ gevallen de opdrachtgever alsnog aansprakelijk te stellen. Dit kan tot 5 jaar na datum ongeval. Ook in die gevallen waar de ZZP’er wel een arbeidsongeschiktheidsverzekering [AOV] had afgesloten. Immers de schade is vaak hoger dan de uitkering die een AOV verzekeraar heeft gedaan. Het inkomen is vaak niet volledig verzekerd en ook ander schadeposten, zoals smartengeld, ziektekosten e.d., komen voor vergoeding in aanmerking.

Dit artikel is geplaatst in "De Uitstraling", 14 mei 2012.