Een nieuwe Gedragscode Openheid Medische Incidenten
Dit moet je weten!
Na 12 jaar is er een nieuwe versie van de Gedragscode Openheid medische incidenten (GOMA). In dit artikel wordt stilgestaan bij de hoofdpunten van de GOMA 2022 en wat de grootste veranderingen zijn ten opzichte van de GOMA 2010 voor zorgverleners en zorginstellingen.
Voor wie geldt de GOMA?
De Gedragscode Openheid medische incidenten; betere afwikkeling Medische Aansprakelijkheid is opgesteld om onder andere de positie van het slachtoffer te verbeteren na een medisch incident. Een slachtoffer heeft vaak een informatie- en kennisachterstand ten opzichte van de zorgverlener. De GOMA bevat aanbevelingen voor alle zorgverleners en zorginstellingen, maar ook voor de patiënt, de belangenbehartiger, en aansprakelijkheidsverzekeraars. De GOMA geldt dus kortom voor iedereen die te maken heeft met medische incidenten en de afwikkeling van klachten en schadeclaims.
Wat is een incident?
Voor de definitie van incident is aansluiting gezocht bij de definitie van het Uitvoeringsbesluit van de Wet kwaliteit klachten geschillen en zorg (Wkkgz): “een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van zorg, en heeft geleid, had kunnen leiden of zou kunnen leiden tot schade bij de cliënt”.
Nieuwe ontwikkelingen binnen de GOMA
De GOMA 2022 benoemt vier ontwikkelingen die zich hebben voorgedaan en aanleiding hebben gegeven tot de vernieuwing.
- Meer aandacht voor openheid na een incident
Een patiënt heeft behoefte aan informatie en goede communicatie. Openheid is belangrijk om het vertrouwen tussen de patiënt en de zorgverlener te behouden of te herstellen. Tevens zullen klachten en claims minder snel escaleren indien een zorgverlener open communiceert met de patiënt.
Nieuw in de GOMA is ook de erkenning van de impact die een incident op de zorgverlener heeft. Veel zorgverleners ervaren achteraf schaamte, stress of zelfs een burn-out. De zorgverlener wordt wel ‘the second victim’ genoemd. Zorginstellingen moeten op grond van goed werkgeverschap voorzien in mogelijkheden voor begeleiding en ondersteuning van de zorgverlener na incidenten. Hierdoor wordt een zorgverlener ook in de mogelijkheid gesteld om beter te communiceren met de patiënt. Dit is opgenomen in aanbeveling 5.
Onder veel zorgverleners heerst nog de opvatting dat zij geen excuses mogen maken of verantwoording mogen nemen voor het incident. Er zijn echter geen juridische belemmeringen om excuses te maken. Een veel gehoorde angst is verlies van polisdekking bij de aansprakelijkheidsverzekeraar. Het is echter door de wetgever verboden om een verbod tot erkenning van feiten op te nemen in de polis.[1] Patiënten hechten veel waarde aan erkenning van hetgeen hen is overkomen. De GOMA 2022 geeft aan dat een menselijke reactie veel belangrijker is dan formele regels.
- Ontwikkelingen in de verzekeringspraktijk
Aansprakelijkheidsverzekeraars behandelen de verzoeken tot schadevergoeding steeds vaker in samenspraak met de zorginstelling en de zorgverlener. Ook wikkelen zogenaamde ‘zelfregulerende ziekenhuizen’ steeds vaker zelf hun schadeclaims af. Volgens de GOMA 2022 kan dat soms onnodige escalatie voorkomen en leiden tot een snellere schikking.
De zorginstelling moet de patiënt laten weten indien het verzoek wordt beoordeeld door de aansprakelijkheidsverzekeraar en dat deze namens de zorginstelling handelt. In de GOMA 2010 moest de aansprakelijkheidsverzekeraar zich melden bij de patiënt. Ook hieruit blijkt het veranderde uitgangspunt van patiëntvriendelijkheid en het contact vanuit de zorgverlener en/of zorginstelling.
Om de ongelijke positie tussen de patiënt en de zorginstelling te verkleinen dient de zorginstelling de patiënt ook te wijzen op de mogelijkheid om zelf een belangenbehartiger in te schakelen.
- Nieuwe wetgeving
In 2016 is de Wkkgz inwerking getreden. In deze wet heeft de overheid vastgelegd wat er onder goede zorg wordt verstaan. De wet bevat belangrijke klachten- en geschillenregelingen. Ook bevat de Wkkgz een bepaling die het zorgverleners verplicht om incidenten aan de patiënt te melden en op te nemen in het patiëntendossier.[2]
In de GOMA 2010 was opgenomen dat deze melding aan patiënten binnen 24 uur diende te geschieden. Dit is echter niet altijd mogelijk. Daarom is die termijn verzacht naar ‘bij voorkeur binnen 24 uur’. Dit is terug te vinden in aanbeveling 7.
Daarnaast is op privacygebied ook de AVG in werking getreden. Deze is vooral van belang bij het verstrekken van het medisch dossier. Zo regelt art. 12 lid 3 van de AVG dat dit onverwijld en in ieder geval binnen een maand na ontvangst van het verzoek aan de patiënt verstrekt moet worden.
- Ontwikkelingen in de tuchtrechtspraak
Sinds 2010 is de verantwoordelijkheid van zorgverleners en zorginstellingen verder uitgewerkt. Uit de tuchtrechtspraak van het Centraal tuchtcollege volgde bijvoorbeeld dat een proactieve houding van de zorgverlener behoort tot de zorgplicht van de zorgverlener. Indien de zorgverlener het gesprek aangaat dient hij het gesprek goed voor te bereiden en onder de juiste omstandigheden te laten plaatsvinden.[3] Dit is nu expliciet terug te vinden in aanbeveling 10.
Conclusie
Twee belangrijke uitgangspunten uit de nieuwe GOMA zijn patiëntvriendelijkheid en openheid. De nieuwe aanbevelingen zijn vooral gericht op het aangaan van het (persoonlijke) gesprek tussen de zorgverlener en de patiënt. Bij de afwikkeling na een incident is het aan te raden om als zorgverlener en/of zorginstelling contact te houden met de patiënt, ook indien de afwikkeling loopt via de aansprakelijkheidsverzekeraar en/of belangenbehartiger.
Als zorginstelling is het raadzaam om een ‘open-disclosure’ beleid op te stellen en zorgverleners te wijzen op het belang van openheid van zaken. Daarnaast dienen zorginstellingen hun zorgverleners goed bij te staan. Een incident kan op de zorgverleners veel impact hebben.
Heeft u vragen over de gedragscode of over een incident? Of heeft u meer in het algemeen een zorgvraagstuk? Neem dan contact met ons op! BG.zorg
[1] Art. 7:953 BW
[2] Art. 10 Wkkgz
[3] ECLI:NL:TGZCTG:2013:102 en 103
