De Governancecode Zorg 2022

Voor de kwaliteit van de zorg zijn goed bestuur en toezicht een belangrijke voorwaarde. Per 1 januari 2022 is de Governancecode Zorg van 2017 geactualiseerd.  De code betreft een richtinggevend en leidend document voor de zorgsector zelf. De code geeft aan de sector tools om bij te dragen aan het waarborgen van goede zorg en de versterking van het maatschappelijk vertrouwen in de zorg. De code moet stimuleren tot reflectie op en het gesprek over het functioneren van bestuurders en toezichthouders van zorginstellingen en hun onderlinge verhouding. De code betreft een vorm van zelfregulering waarmee de verantwoordelijkheid genomen kan worden voor de kwaliteit van de zorg. In deze bijdrage wordt ingegaan op de belangrijkste wijzigingen van de geactualiseerde Governancecode Zorg 2022.

Zeven principes

De code is gebaseerd op zeven principes die sectorbreed gedragen worden:

1. De maatschappelijke doelstelling en legitimatie van de zorgorganisatie is het bieden van goede zorg aan cliënten.
2. De raad van bestuur en de raad van toezicht van de zorginstelling hanteren waarden en normen die passen bij de maatschappelijke positie van de zorgorganisatie.
3. De zorgorganisatie schept randvoorwaarden en waarborgen voor een adequate invloed van belanghebbenden.
4. De raad van bestuur en de raad van toezicht van de zorgorganisatie zijn ieder vanuit hun eigen rol verantwoordelijk voor de governance van de zorgorganisatie.
5. De raad van bestuur bestuurt de zorgorganisatie gericht op haar maatschappelijke doelstelling.
6. De raad van toezicht houdt toezicht vanuit de maatschappelijke doelstelling van de zorgorganisatie.
7. De raad van bestuur en de raad van toezicht ontwikkelen permanent hun professionaliteit en deskundigheid.

Reden actualisatie

De actualisatie van de governancecode houdt verband met de evaluatie van die code uit 2017. Daarnaast was de actualisatie nodig in verband met de inwerkingtreding van de Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (Wbtr), de Wet toetreding zorgaanbieders (Wtza), de Aanpassingswet toetreding zorgaanbieders, het Uitvoeringsbesluit Wtza en de Uitvoeringsregeling Wtza.

De Wbtr is op 1 juli 2021 in werking getreden en bevat regels om tegenstrijdige belangen te voorkomen. Dit betreft echter een interne aangelegenheid. Eventuele ongeldige besluitvorming als gevolg van het meestemmen van de betrokken bestuurder ondanks een (persoonlijk) tegenstrijdig belang tast de externe vertegenwoordigingsbevoegdheid niet aan. Ook verplicht de Wbtr om in de statuten een belet- en ontstentenisregeling op te nemen. De geactualiseerde governancecode zorg sluit hierop aan.

Ook de Wtza is op 1 juli 2021 in werking getreden en beoogt de controle en het toezicht op (nieuwe) zorgaanbieders te vergroten. Met die wet is een meldingsplicht voor nieuwe zorgaanbieders bij de Inspectie gezondheidszorg en jeugd ingevoerd evenals een vergunningplicht voor zorgaanbieders met meer dan tien zorgverleners.

Ongewenste belangenverstrengeling

Paragraaf 2.6 van de Governancecode Zorg 2022 is erop gericht ongewenste belangenverstrengeling te voorkomen. Zorgorganisaties dienen integriteit hoog in het vaandel te hebben staan zodat de schijn van belangenverstrengeling voorkomen moet worden omdat die afbreuk kan doen aan het vertrouwen in de zorgorganisatie. De code bevat bepalingen over het in concurrentie treden met de zorgorganisatie, over de bevoordeling van persoonlijke relaties, het aanwenden van zakelijke kansen voor de organisatie voor persoonlijk voordeel of het verrichten van betaalde werkzaamheden voor de zorgorganisatie die niet tot de functie behoren. In navolging van de Wbtr bepaalt de governancecode dat een bestuurder of toezichthouder niet deelneemt aan de voorbereiding, beraadslaging en besluitvorming als hij daarbij een dusdanig tegenstrijdig belang heeft, dat hij niet meer in staat is om de belangen van de zorgorganisatie op een integere, objectieve en onbevooroordeelde wijze te behartigen. In het geval dat daardoor geen besluit door de raad van bestuur genomen kan worden, wordt dat besluit genomen door de raad van toezicht onder schriftelijke vastlegging van de overwegingen die aan het besluit ten grondslag liggen. Verder is in de governancecode vastgelegd dat transacties waarbij tegenstrijdige belangen van bestuurders of toezichthouders spelen, onder marktconforme voorwaarden aangegaan worden, maar wel de voorafgaande goedkeuring behoeven van de raad van toezicht en gepubliceerd worden in het jaarverslag. De raad van bestuur dient maatregelen te nemen die ervoor zorgen dat ongewenste belangenverstrengeling van professionals, managers en medewerkers van de zorgorganisatie voorkomen wordt en dat (een vermoeden van) ongewenste belangenverstrengeling bij de raad van bestuur gemeld wordt en door de raad van bestuur wordt beoordeeld. De raad van bestuur rapporteert daarover aan de raad van toezicht.

Verantwoord toezicht

Het uitvoeringsbesluit van genoemde Wtza bepaalt dat de raad van toezicht zodanig is samengesteld dat de leden ten opzichte van elkaar, de dagelijkse en algemene leiding van de instelling en welk deelbelang dan ook, onafhankelijk en kritisch kunnen opereren. Dat betekent dat de leden van de raad van toezicht geen vertegenwoordiger van enige interne of externe partij zijn en zonder last of ruggespraak handelen. Zij bekijken zaken met een brede blik en zijn zich bewust van de maatschappelijke positie van de zorgorganisatie. In de Governancecode Zorg 2022 is dat vertaald in het hiervoor genoemde zesde principe. De raad van toezicht houdt toezicht vanuit de maatschappelijke doelstelling van de zorgorganisatie. Vanuit dat principe houdt de raad van toezicht niet alleen toezicht op het beleid van de raad van bestuur maar ook op de algemene gang van zaken in de zorgorganisatie. Op basis van dit principe bevat de governancecode regels voor de benoeming en samenstelling van de raad van toezicht. Daar hoort ook de werving via een transparante, openbare procedure bij.

Afronding

Op basis van de hiervoor genoemde zeven principes en genoemde wetswijzigingen geeft de geactualiseerde Governancecode Zorg 2022 een nog sterkere invulling aan de principes van goede governance. Toepassing van de Governancecode Zorg is niet vrijblijvend. De principes zijn leidend. Bij de totstandkoming van de code zijn zoveel mogelijk belanghebbende partijen betrokken. Daarnaast is de code een onderdeel van de lidmaatschapsverhoudingen van de leden van de brancheorganisaties in de zorg. De leden van die organisaties (waaronder ActiZ, de Nederlandse GGz, de NFU, NVZ en de VGN) verplichten zichzelf met hun lidmaatschap tot toepassing en naleving van de Governancecode Zorg.

Kim Albert