“Wie is ‘de eigenaar’ van data?”, is een veelgehoorde vraag. Hoewel iedereen wel een idee heeft wat er met deze term wordt bedoeld, ligt de werkelijkheid in de praktijk erg genuanceerd als het om eigendom van data gaat.
Eigendom
Het eigendom is het meest omvattende recht dat een persoon op een zaak kan hebben, zo volgt uit de wet. Een eigenaar mag zijn zaak gebruiken, verkopen, verpanden, verhuren of uitlenen; hij mag zijn goed terugvragen of opeisen als iemand anders het in bezit heeft. Bovendien komt een eigenaar een vergoeding toe als het goed door een andere partij is vernield of beschadigd. Wanneer er geen sprake is van een tastbaar voorwerp, bijv. in het geval van een intellectueel eigendomsrecht, dan spreekt men niet van eigendom of een eigenaar, maar van een rechthebbende op een vermogensrecht. Ook de rechthebbende komt rechten toe die vergelijkbaar zijn met die van een eigenaar. Het is duidelijk dat data geen tastbaar voorwerp betreft,
Data
Data is echter geen zaak en geen vermogensrecht. Dat betekent dat er strikt genomen geen eigenaarschap op data bestaat. De vraag die resteert is waarom in de praktijk toch gesproken wordt over eigendom op data.
Intellectueel eigendom
Data is niet tastbaar en daarmee luidt de vraag al snel of het net als bijv. een auteurs-, octrooi- of merkrecht de bescherming van een intellectueel eigendomsrecht geniet. Intellectuele eigendomsrechten zijn in de wet (of verdragen) verankerd. Deze rechten hebben als voornaamste doel om de creativiteit van de bedenker te beschermen. De bedenker wordt als het ware beloond met een alleenrecht tot het gebruik van het door hem bedachte werk. Daar komt al een belangrijk verschil met data aan het licht. Bij data is natuurlijk niet snel sprake van een dergelijke creatief proces. De algemene opinie is dan ook dat data geen bescherming van intellectuele eigendomsrechten geniet. Er zijn echter uitzonderingen denkbaar, bijvoorbeeld wanneer de selectie en ordening van data zodanig zijn dat er wel sprake is van menselijke arbeid en creatieve keuzes. In dat geval kan op de structuur van de databank een auteursrecht rusten.
Het databankenrecht
De wet kent ook intellectuele eigendomsrechten waarin het creatieve proces een minder belangrijke rol speelt, waaronder het databankenrecht. Het databankenrecht beschermt de investering die een persoon heeft gestoken in het verkrijgen van een databank. De bescherming die een databankenrecht biedt, heeft dus ook slechts betrekking op de presentatie van deze databank en niet op de data zelf. In de term ‘investering’ zit de kern van de vraag of data onder het databankenrecht valt. De investering in de data moet namelijk voldoende substantieel zijn, wil er sprake zijn van een databankenrecht. Alleen de investeringen in het verkrijgen, controleren en presenteren van de gegevens in die databank mogen meetellen. De investering die betrekking heeft op het zelf maken van gegevens telt dus niet mee. Als er in data al voldoende substantieel geïnvesteerd is, dan geldt er nog een tweede vereiste, namelijk dat de gegevens op gestructureerde wijze bij elkaar moeten zijn gebracht.
Bedrijfsgeheim
Wanneer er geen eigendom aanwezig is en een subject geen of nauwelijks bescherming geniet van intellectuele eigendomsrechten, dan is het wellicht verstandig om de data simpelweg geheim te houden. Sinds 23 oktober 2018 biedt de Wet bescherming bedrijfsgeheimen bovendien meer beschermingsmogelijkheden om op te tredentegen personen die inbreuk maken op het geheim, bijvoorbeeld het kopiëren van data. Data geniet deze bescherming als aan de volgende voorwaarden wordt voldaan:
- de informatie is geheim in die zin dat het niet algemeen bekend is of gemakkelijk toegankelijk, en
- de informatie moet handelswaarde hebben. D.w.z. het geeft u commercieel voordeel omdat het geheim is, en
- u hebt redelijke maatregelen genomen om het bedrijfsgeheim vertrouwelijk te houden.
Contract
Geen eigenaar van data zijn betekent niet dat je klakkeloos moet toestaan dat anderen de data gebruiken. Zeker wanneer data gedeeld wordt, bestaat de mogelijkheid om voorwaarden (eventueel met boetes) te verbinden aan het gebruik van data. Een contract biedt dan dus de mogelijkheid om het eigenaarschap te benaderen. Het grote nadeel van het contract is dat deze slechts werkt tussen de contractpartijen.
Conclusie
Er is geen sprake van eigendom op data. In veel gevallen komt de bezitter van de data wel beschermingsmogelijkheden toe, dankzij intellectuele eigendomsrechten of met een beroep op het zijn van bedrijfsgeheim. Ook biedt het contract veel mogelijkheden om data te beschermen en in mindere mate een eigenaarschap te construeren.
