NVM is niet verplicht om VBO-leden toegang tot data te geven
De toegang tot data vormt steeds vaker een onderwerp van geschil. Zo ook in een arrest dat het Gerechtshof Amsterdam op 26 mei 2020 wees.[1] Het geschil vond plaats tussen twee brancheverenigingen voor makelaars, namelijk enerzijds VBO c.s. en anderzijds NVM c.s.
Even voorstellen
VBO en NVM zijn beide brancheverenigingen voor makelaars. NVM is eigenaar van Funda. Al geruime tijd melden bij NVM aangesloten makelaars hun verkoopopdrachten aan bij NVM. Deze data slaat NVM op in een eigen databank dat de naam ‘MIDAS’ (en voorheen: TIARA) draagt. Deze databank bevat dus veel gegevens over verkocht vastgoed.
Het geschil
Sinds 2008 zijn onder meer VBO en NVM een samenwerking aangegaan waardoor ook bij VBO aangesloten makelaars gebruik kunnen maken van Funda. Als onderdeel van de samenwerking zouden ook de makelaars van VBO de data van de hun opdrachten aan NVM aanleveren. Deze data is vervolgens verwerkt in MIDAS. Het gebruik van MIDAS zelf maakte echter geen onderdeel uit van de samenwerking. Dat betekent dat makelaars die bij NVM aangesloten waren wel toegang hadden tot MIDAS en makelaars die bij VBO aangesloten waren niet. Dit onderscheid in toegang tot MIDAS vormt één van de omstandigheden waardoor VBO c.s. van mening is dat NVM onrechtmatig misbruik maakt van haar machtspositie. VBO c.s. vordert dat haar leden eveneens toegang krijgen tot MIDAS.
Gerechtshof Amsterdam
Het hof deelt het standpunt van VBO c.s. niet. Het hof neemt contractsvrijheid als uitgangspunt en overweegt dat het ook een onderneming met een machtspositie in beginsel vrijstaat om te kiezen op welke voorwaarden zij wil contracteren. Een vordering om NVM c.s. alsnog te bevelen toegang te verschaffen, is zeer verstrekkend. Deze vordering wordt pas toegewezen als blijkt dat de toegang tot MIDAS onmisbaar (‘onontbeerlijk’) is om te concurreren. In dat geval moet MIDAS als een essential facility worden beschouwd. “Weigering van toegang door een onderneming met een economische machtspositie kan dan onder omstandigheden misbruik opleveren, zoals volgt uit de (Europeesrechtelijke) rechtspraak.”, aldus het hof.
VBO c.s. heeft het hof er onvoldoende van kunnen overtuigen dat MIDAS een essential facility is. Hierbij lijkt een rol te spelen dat de gegevens in MIDAS wel elders verkrijgbaar zijn (bijvoorbeeld bij het Kadaster). Het hof verplicht NVM c.s. dus niet om VBO c.s. toegang te geven tot MIDAS.
Slotopmerking
Data vertegenwoordigt een steeds grotere waarde. Bij het aangaan van samenwerkingen, zoals tussen NVM en VBO, doen partijen er verstandig aan om na te denken tot welke data toegang wordt gegeven (of wordt gedeeld) en welke niet. De inrichting van de overeenkomst vormt namelijk het beste middel om data te beschermen. Aangezien data geen eigendom kan zijn, moeten partijen kunnen teruggevallen op de afspraken die hierover zijn gemaakt. Dit arrest laat zien dat het heel lastig is om in een later stadium alsnog toegang tot data te krijgen. Ook de overheid neemt een terughoudende rol aan als het gaat om het verplicht openstellen van data, zoals blijkt uit de visie op datadeling.
[1] Gerechtshof Amsterdam 26 mei 2020, ECLI:NL:GHAMS:2020:1337
